Reconstructie van een boottocht

Chris De Stoop debuteerde in 1992 met Ze zijn zo lief, meneer, een geruchtmakend boek over internationale vrouwenhandel. Hij schreef sindsdien geëngageerde boeken en journalistieke reportages over de Rwandese genocide, radicalisering en jihadisme in Brussel en de aardbeving in Haïti. In 2015 verscheen Dit is mijn hof, over het oude boerenland van de Hedwigepolder dat onder water moet worden gezet bij wijze van natuurcompensatie. De journalistiek heeft hij enkele jaren geleden vaarwel gezegd met de bundel Ex reporter. In de media heerst volgens hem niet eens meer de waan van de dag, maar van het moment: 'te snel, te hectisch en te hard'. De Stoop besloot te schrijven over de Vietnamese bootvluchtelingen tijdens de recente 'Europese' vluchtelingencrisis, toen tienduizenden Syriërs, Irakezen, Somaliërs en Eritreeërs hun leven riskeerden op de Middellandse Zee. Die actualiteit stipt hij slechts terloops aan in Wanneer het water breekt: Hij realiseert zich met hoeveel meer empathie de Vietnamezen destijds werden opgevangen dan de vluchtelingen nu. Het fenomeen vluchteling wekte toen nog medeleven op omdat de media het voortdurend hadden over boat people, de bootmensen, 'alsof er ergens een nieuwe, speciale stam was ontdekt en de boot hun wezenskenmerk was'. In Vietnam heetten ze de vuot bien: zij die de grens oversteken. De Stoop reconstrueert de boottocht van een van hen en hoe het de opvarenden is vergaan. Het verhaal draait vooral om Hung en zijn dochter Quyen ('zeg maar Gwen'). De boeddhistische visser werd hulpkoster in Wichelen, een plaats tussen Gent en Brussel. Quyen kwam in het kader van gezinshereniging in 1986, op haar 15de naar België en opende in hartje Brussel het restaurant Little Asia, een populaire pleisterplaats van industriëlen en politieke kopstukken. Chris de Stoop leerde Hung en Quyen jaren geleden kennen in België. Hij keerde met ze terug naar Vietnam en zocht tot in Australië meer dan twintig andere opvarenden op. Het was een Belgisch vrachtschip dat Hung en zijn passagiers na negen dagen redde. Het verhaal komt wat brokkelig en gefragmenteerd op gang, met korte hoofdstukken en een wirwar aan namen. Het relaas wordt vollediger, intenser en hartverscheurender naarmate meer puzzelstukjes samenvallen. Veel opvarenden van Hungs boot hebben buiten Vietnam een goed leven opgebouwd - al blijft de heimwee knagen en wennen de koude winters nooit. Schrijnend is het lot van Minh, die op het laatst besloot niet aan boord te gaan. Hij had als 'mensensmokkelaar' de reis georganiseerd - hij kocht politie en kustwacht om. Later deed hij zeven vergeefse vluchtpogingen en zat hij jaren in een strafkamp. Ziek, berooid en vol spijt bleef hij achter. Toch is niet iedereen gelukkig in België. Zoals Ding, die aan boord met een andere jongen vocht om de laatste citroen. Tot twee keer toe komt hij niet opdagen bij een afspraak met De Stoop. Als Ding foto's heeft ontvangen van de redding op volle zee, belt hij de schrijver huilend op. 'Ik miste hier mijn familie, vond nooit rust, voel me leeg', zegt hij. 'Daarom ben ik niet naar de afspraak gekomen, meneer Chris. Gaat u het voor mij oplossen? Gaat u me mijn leven teruggeven? Nee? Dan zwijg ik liever.'