Het gewicht van een kleine geschiedenis

HOE MIJN VADER WERD VERWEKT. Bart Meuleman. ****

‘Ik heb misschien iets wat je interesseert’, zei de oude vader.

Hij zei het alleen tegen de jongste zoon, die schrijver was. Journalist. Bart Meuleman himself.

Was het een geschenk of schiep het verwachting? Druk? Het duurde tot na de dood van de vader om in het familiegeheim te gaan graven. Er waren een paar hints. De zoon had niet doorgevraagd en de vader, de moeder nog minder, waren er zelf op teruggekomen. Zo’n gezin dat over levensvragen praatte waren ze niet. Maar…

Het had gekund, die avond, alles was er. Het moment, de plek, degenen om wie het ging, de omstandigheden. Het gebeurde niet. Zoals sommige kometen zijn ze elkaar toen rakelings genaderd, en het duurt, zoals we weten, een kleine eeuwigheid voor de gelegenheid zich weer voordoet. Zo lang leeft een mens niet.

Een degelijke Kempense boerenfamilie. Maar Anna – later Barts grootmoeder – heeft het zot in haar kop voor Frans, die te min is voor haar vader. Ze wordt van Turnhout naar het verre Brugge gestuurd om er te dienen bij een rijke winkelier. Ze leert er wat weelde is en begint te dromen. Ooit op een dag, misschien. Je kunt opklimmen in het leven. Ze leert ook dat de vaders overal tiranniek zijn. En in die familie is ook niet alles koek en ei. Ook rijk volk wordt niet gespaard van leed. De zoon des huizes zoekt compensatie bij de jonge meid. Het kind dat ervan komt wordt opgevoed bij een chagrijn van een oude engeltjesmaakster, tot Anna terugkeert in de ‘schoot’ van de familie. Ze wordt gedoogd. Er wordt een oplossing gezocht. De schande wordt doodgezwegen. In huis deelt zij de lakens uit. Haar tong is scherp. Het bastaardkind een doorn in haar oog.

Barts vader weet dat sommige dingen over zijn afkomst niet kloppen. Hij probeert te vergeten, maar als het blijft wringen, gaat hij op zoek. Zijn zoon zal de geschiedenis aanvullen, reconstrueren.

Een autobiografische roman of een streekroman?

Het heeft van beide. In de geest van de oude Vlaamse tenoren. Claes, Timmermans, Walschap. Een tijdsdocument en tegelijk tijdloos. De stijl is hedendaagser, tilt het verhaal op uit de bekrompenheid van rond de kerktoren. Dat gevoel heb ik nu als ik aan de vorige generaties streekschrijvers denk. Toen graag gelezen, nu is hun leefwereld me te eng. Bij Meuleman heb ik dat gevoel veel minder. Ik hoor de journalist. Analytisch en empathisch tegelijk. Hij laat ruimte om zelf te denken, verder in te vullen. Met mildheid leert hij zijn vader – de wat komische figuur, de zorgende man waar verder weinig initiatief in zat – zien in een ander daglicht.

Waar komt gij nu mee af?

En de jongste zoon begrijpt.

Ik heb geaarzeld over die vier sterren, omdat het nog steeds niet mijn favoriete genre is. Maar ik ben niettemin geboeid blijven lezen. De eindbalans tussen objectieve en subjectieve bedenkingen tijdens het lezen hebben uiteindelijk de doorslag gegeven.