om niet te vergeten

DE ZWEMMERS. Julie Otsuka. ****

Het woord ‘lijstjes’ komt bij me op. Zoals Alice overal in haar huis post-its had geplakt tegen de voortschrijdende dementie. Lijstjes vol aandachtspunten, mogelijkheden, gissingen, conclusies, regels, angsten, hoop, gemis, liefde.

Alles begint met een barst in het zwembad, waar een aantal vaste zwemmers elkaar zowat dagelijks treffen. Behalve het zwemmen hebben ze niets gemeen. Het zwembad is hun vlucht uit de dagelijkse werkelijkheid. De barst, die symbool kan staan voor alles in het leven en jezelf waar scheuren kunnen komen (die ook steeds groter en dieper worden, waar je in kunt verdwijnen), veroorzaakt dan ook heel wat opschudding en paniek.

Een lijst van mogelijke oorzaken voor de barst. Een lijst met mogelijke gevolgen.

Een van de gevolgen van de sluiting is dat zonder de dagelijkse routine van het zwembad Alice in versneld tempo de greep op de werkelijkheid verliest.

Een ontroerende lijst met alles wat ze nog weet, wat ze zich herinnert. Een pijnlijke lijst met wat ze niet meer weet. De lijst verandert met de tijd. Het lijkt een opsomming, maar elke zin is een verhaal. Drama of poëzie. Soms doet het je glimlachen, soms krijg je natte ogen. Het is de geschiedenis van een leven in verval. Van liefde en verlies, en van haar afkomst in een land waar mensen een ander kleur huid hebben.

In het hoofdstuk Bella Vista, het bejaardentehuis waar Alice terechtkomt, krijg je een ander soort lijst. Zakelijk, efficiënt. Regels, feiten, lijntjes waar je tussen moet blijven. Een realiteit met afstandelijke zorg en weinig mededogen. Men draait er geen doekjes om. Je wordt ook niet betutteld met verkleinwoorden en valse hoop, maar het geheel onderstreept de machteloosheid waartoe je veroordeeld bent, door de dementie en door ‘het systeem’.

Bella Vista is de laatste halte waar je gaandeweg alles vergeet en alleen nog wacht.

Wachten op de kinderen die bijna nooit komen. De in leven gebleven dochter, met wie nooit een hechte band bestond. De echtgenoot, die niet de grote liefde was maar wel de juiste huidskleur had en trouw is in een liefde die niet moe wordt liefde te zijn. Tot de dood hen scheidt.

Het lijstje van de dochter: spijt, herinneringen, gemiste kansen. De spiegel waarin je kijkt.

Pijnlijk mooi moederdochtermoment (dat je zelf maar moet ontdekken) en dat heel nauw raakt aan de laatste dagen met mijn eigen moeder. Dankbaarheid. Soms kan een barst worden gedicht.