een zwervende natuur

'De uitgestrekte hemel, de eindeloze aarde, de brandende zon, het geweld van de wind, het eenzame leven, ze maken me gelukkig en verdrietig tegelijk. Zelfs deze onwetende mensen, ik hou van hen en haat ze tegelijk.'"

Sanmao (1943-1991) pseudoniem van Chen Pin mag dan al sinds 1991 overleden zij, toch is ze in China nog altijd een hype. Sanmao doet haar volksgenoten dromen omdat ze eigenzinnig, onconventioneel en avontuurlijk was, alles wat een jonge Chinese voor traditionele Chinese ouders niet behoort te zijn. Als ongehuwde twintiger vertrok ze naar Europa. Enkele jaren later vestigde ze zich met ¬José, een acht jaar jongere Spanjaard, in Al-Ajoen, een woestijnoord waar geen mens van had gehoord, om van daaruit verslag te doen over haar leven. Dat het duo terechtkwam in de Spaanse Sahara, was haar beslissing. Sanmao zag op een dag een artikel in National ¬Geographic en wist meteen dat ze daarheen wilde. Omdat hij haar per se wilde vergezellen, nam José, die in 1979 bij een duikongeval in Las Palmas om het leven zou komen, een kantoorbaan in een fosfaatmijn in de buurt van Al-Ajoen. Het paar woonde in de goedkope buurt van het kerkhof, maakte meubels uit afgedankte lijkkisten en recycleerde autobanden tot fauteuils. Sanmao bracht veel tijd door met de bedelende Sahrawi-kinderen, die uren in de wind stonken en niet eens wisten hoe oud ze waren. Ze leerde de meisjes hoe baby's verwekt worden en dat er middelen bestaan tegen hoofdpijn. De lezers van het Taiwanese blad United Daily News verslonden de verhalen over Sanmao, die rotte tanden vulde met nagellak en die op sterven na dode geiten redde door hen een fles wijn te laten drinken. Berichten uit de Sahara dateert uit 1976 en kreeg nu een vertaling in het Nederlands door Annelous Stiggelbout. Wat de verhalen in deze bundel bindt, is de plaats waar ze geschreven zijn, de plaats waar ze zich afspelen, de Sahara. Dat op zich is iets unieks, aangezien in de literatuur over deze regio weinig bekend is. Sanmao schrijft rechttoe rechtaan zonder in te gaan op de diepmenselijke psyche. Ze schrijft over wat ze ziet en meemaakt in het noorden van Afrika. Daardoor doen haar verhalen vaak aan als een non-fictie beschrijving van het leven in de woestijn. Wat het apart maakt is de ongedwongen en eerlijke stijl die Sanmao gebruikt, zonder daarbij enige zelfspot uit de weg te gaan. Ze beschrijft de fouten die ze maakte, de gebruiken van de bedoeïenen, de onhebbelijkheden van haar buren, de warme manier van omgaan met elkaar. De verhalen zijn een verzameling losse belevenissen in de woestijn, die los van elkaar gelezen kunnen worden. Sanmao schrijft zonder bedenkingen of eigen meningen. Wel waakt ze erover haar boek te spijzen met humor. Die komt veelal voor uit de bizarre gebeurtenissen die zich afspelen in haar dagelijkse leven in de woestijn. Naast de twintig verhalen die in Berichten uit de Sahara zijn opgenomen biedt deze uitgave ook een goed inzicht in het leven van Sanmao zelf. In een Woord Vooraf schetst vertaler Annelous Stiggelbout naast het leven van Sanmao, ook het belang van haar als schrijver voor de Chinese literatuur. Daarna volgt een inleiding van de auteur zelf die ze schreef toen ze terug in Taipei aankwam en waarin ze mijmert over haar leven in de woestijn en haar lezers rechtstreeks aanspreekt. Ontroerend is ook de laatste bijdrage in het werk. Daar vinden we Een paar dingetjes over Sanmao waarin haar jongste broer dieper ingaat op de tragische figuur die zijn zus was. Het is een ode aan zijn zus die ‘anders’ was vanaf het begin. Iemand met een eigen mening en verborgen talenten, met een zwervende natuur die uiteindelijk haar ondergang zou betekenen. Berichten uit de Sahara is een bijzondere bundel, een mix van verschillende genres – reisdagboeken, fictie en memoires.