Op wandel met Andy Fierens, op zoek naar de nalatenschap van Gust Gils (1924-2002)

Name: Antwerpen Leest
Price range: $

15 november 2024

Door Monique Bol

9 november 2024, een grauwe zaterdagmiddag in november. Een dozijn wandelaars druppelt binnen bij Antiquariaat Demian. De bezieler van de boekhandel is René Franken. Demian werd opgericht in 1992 en is vanaf 1998 ook een uitgeverij van reguliere en bibliofiele publicaties. Eerst was de winkel in de Wolstraat, sinds 2010 verhuisde hij naar het Hendrik Conscienceplein 16/18. Het is ook een ontmoetingsplaats voor schrijvers en kunstenaars.

In het bonte gezelschap vandaag vinden we fans en bekenden van Gust Gils, maar even goed toevallige wandelaars die geen idee hebben wie Gust Gils is. Ook de schoonzoon wandelt mee, die zal zijn schoonvader wellicht het beste kennen. Hij vertelt dat er pogingen ondernomen worden om de biografie van Gust Gils samen te stellen. Dit blijkt niet evident. Vele masterstudenten hebben er al hun tanden ingezet. Op het www is wel een en ander te ontdekken over Gust Gils.

De indeling van de boekhandel is op zijn minst origineel te noemen, mede doordat het pand een raam deelt met de monumentale Sint-Carolus Borromeuskerk. René Franken stelde net een tentoonstelling samen met werk van Gust Gils. Onze gids Andy Fierens heet ons welkom. Hij brengt zijn eigen speech van 15 jaar geleden, toen een eerdere tentoonstelling over Gust Gils in de boekhandel geopend werd. Daarna worden we een voor een langs het smalle trapje naar de tweede verdieping geleid, waar we via correspondentie, voorwerpen en schilderijen kunnen kennismaken met Gust Gils. Hij woonde in Brasschaat, later in Antwerpen. Hij ging in op de beroepskeuze die zijn vader voor hem inplande, maar haakte af na twee jaar. Doktoren was niet zijn ding. Aan die opleiding hield hij wel een vrouw over, ze studeerde voor apotheker. Hij haalde zijn diploma aan de Academie en werd een veelzijdig schrijver, dichter, componist, schilder, houtbewerker… Hij werkte bij de stad, waar hij vaak niet veel te doen had. Het bleek de perfecte plek om na te denken, te creëren en te schrijven.

We verlaten de boekhandel. Andy Fierens leidt ons door de stad langs enkele markante plekken. Medewandelaars vullen zijn betoog aan. We lopen langs het Letterenhuis in de Minderbroedersstraat. De kelder is de schatkamer van het literaire archief van vele Vlaamse schrijvers. De familie van Gust Gils schonk diens werk aan het Letterenhuis, waar het gesorteerd werd en zorgvuldig bewaard wordt voor het nageslacht.

We lopen langs de Stadswaag, waar met veel kabaal de straat wordt heraangelegd. We houden halt bij café Köln. Enkele huizen eerder, bij een grote poort, was lang geleden het café Gard Sivik. Het was daar waar Gust Gils mee een avant-gardetijdschrift oprichtte. Op de gevel van café Köln prijkt een gedicht van zijn hand: De pijnfuif (zie foto).

Een gebouw in de Sint-Paulusstraat, waarop nu EVA013 te lezen staat, behoorde lang toe aan de familie Gils. Ook de aanwezige schoonzoon huurde er een appartement. Op het gelijkvloers had moeder Gils een zaak in halfedelstenen. Ze bracht ze mee van haar vele reizen. Ook de dochter heeft de winkel nog een tijdje opengehouden. In het gebouw bevindt zich een van de oudste liften, eentje met een ijzeren hekwerk. Er zouden nog drie van die oude liften actief zijn in Vlaanderen. Gust Gils schreef een kortverhaal over deze lift. Het liep slecht af met de hoofdpersoon.

De laatgotische Sint Paulus kerk ligt midden in het schipperskwartier. Tijdens een brand werden de kunstwerken gered door de omwonenden, samen met de meisjes van plezier. Zowel het gebouw als de schilderijen van grote meesters zijn een bezoek waard. Arnaud Hauben en zijn ploeg ontdekten deze bijzondere plek tijdens hun tocht door De Lage Landen. Helaas zal het bezoek aan de kerk voor een andere keer zijn. We zijn hier nu voor Gust Gils. Bij de Maria grot laat Andy Fierens ons het lied Aan de oevers van de tijd horen. Spinvis liet zich losjes inspireren door werk van Gust Gils.

Aan de kathedraal houden we even halt. Gust Gils heeft er onrechtstreeks iets mee te maken. Hij was gevraagd om stadsdichter te worden van Antwerpen, maar hij weigerde. Tijdens Antwerpen Wereldboekenstad in 2004 verscheen op de kathedraal een reusachtig spandoek met daarop een gedicht van toenmalig stadsdichter Tom Lanoye. Later dat jaar schreef Tom Lanoye een tweede gedicht. De kathedraal aentwoord is een liefdesbetuiging van de toren van de kathedraal aan de Boerentoren. La Esterella droeg het antwoordgedicht voor. De opname werd een week lang twee keer per dag afgespeeld via de luidsprekers van de kathedraal. Andy Fierens brengt dit gedicht op schitterende wijze weer tot leven.

Op een straathoek in de Hoogstraat, met aan de overzijde een ondeugende shop, zwaaide Gust Gils’ dochter in het café ’t Half Souke de plak tot in 2017. Op de cafégevel prijkt een gedicht van Wannes Van de Velde. Er had even goed een gedicht kunnen staan van haar vader Gust Gils.

Onze laatste stop is in de galerij De Zwarte Panter, waar Adriaan Raemdonck ons trakteert op enkele anekdotes over Gust Gils. Hij kende het gezin goed, ze waren praktisch buren.

Als Adriaan wil uitweiden over een van de dochters, wordt hij snel de mond gesnoerd door Andy Fierens. Immers, de echtgenoot van die dochter is deel van ons gezelschap. Gegniffel alom. Gust Gils hield zijn laatste boekvoorstelling in de galerij. Adriaan Raemdonck vertelt hoe hij mee ijverde voor een goede laatste rustplaats voor Gust Gils. Nu liggen vele schrijvers voor de eeuwigheid vredig bij elkaar in hun graf, ook al konden ze elkaar tijdens hun leven niet altijd luchten. Het kan verkeren.