Het tragische oorlogsverhaal van Liesje
Net voor corona mensen aan hun huis kluisterde, bezorgden Walter De Schampheleire en Martine Marneffe, bovenburen van Ingrid Vander Veken in Berchem, haar een grote doos, met het nalatenschap van Lou Andriesse, stiefvader van Martine. De moeder van Martine, Paule, had in WO II Joodse kinderen helpen verbergen. Door haar huwelijk met Lou raakte ze bekend met het verhaal van zijn zus Liesje. Naast brieven van zus Liesje en haar familie bevat de doos onder meer foto’s, een reisjournaal, paspoorten en andere documenten.
Ingrid Vander Veken raakte getroffen door het lot van een Joodse vrouw van wie ze de familiebrieven in handen kreeg. Door Zwijgen (2016), waarin ze de getroebleerde oorlogsgeschiedenis van haar ouders ontleedde was ze wat vertrouwd geraakt met het doorpluizen van dossiers. Dat wilde ze nu ook doen om Liesje Andriesse een waardig eerherstel te te geven.
Ingrid Vander Veken zette de eerste letters van ‘Verloren’ in mei 2020 op papier. Er wachtte haar echter een lange zoektocht nog flink versterkt door corona. Want veel archieven waren gesloten, je kon niet reizen. En dat bemoeilijkte de research enorm –
Maar door de enorme gedrevenheid van de auteur ontstond Verloren, het prachtige boek over het tragische leven van Liesje Andriesse, een jonge Joodse vrouw.
Stap voor stap ontvouwt zich het tragische oorlogsverhaal van een welstellende Nederlands-Joodse familie die in Antwerpen belandt. Opgroeien doet Liesje in Vlissingen, vader is er textielhandelaar. Haar oom leidt een filiaal van margarinefabrikant Van den Bergh in Brussel en vraagt Liesjes vader naar Antwerpen te verhuizen. De familie is Joods, maar niet orthodox.
Bij het begin van de Tweede Wereldoorlog wordt ze gescheiden van haar familie. Ze was getrouwd met een staatloze Pool Pinkus Spira, en dat betekent dat Liesje, haar man en haar kind in Antwerpen moeten blijven terwijl haar ouders en broer Lou kunnen vluchten naar Frankrijk. Liesje zal vier jaar in barre omstandigheden op de vlucht blijven, terwijl haar ouders en broer in Nederlands-Indië belanden en in Jappenkampen terecht komen. Tevergeefs proberen ze met elkaar in contact te blijven. Ze lieten een uitgebreide briefwisseling na.
Ingrid Vander Vander Veken graaft met heel veel nauwkeurigheid in de complexe familiebanden van de Andriesses. Dat levert heel veel puzzelwerk op, maar naarmate haar zoektocht vordert, duiken ersteeds meer belangrijke details en getuigenissen op. De stamboom achterin het boek is dan ook absoluut geen overbodige luxe.
Het laatste stuk van de puzzel wordt gelegd dankzij een ontmoeting met een Spaans-Duitse onderzoekster die zich verdiepte in het aandeel van Spanje in de Holocaust en die eigenlijk meer te vertellen wist over de laatste dagen van de familie op de vlucht dan de overlevenden in België. Tot mijn grote verbazing vond ik dokter Jean Iarchi terug die jarenlang chirurg en hoofdgeneesheer was in het ziekenhuis waar ik werkte. Hij is een heel sympathieke man die heel empathie voor personeel en patiënten betoonde. Maar nooit heb ik of één van mijn collega’s vermoed welke gruwel hij als jongetje van tweeënhalf jaar heeft meegemaakt.
Het wordt hoog tijd dat al de pijn die de oorlogsgeneratie heeft moeten doorstaan blootgelegd wordt.
Ingrid Vanderveken heeft op een heel integere manier een monument opgericht voor de miljoenen nazislachtoffers waarvan Liesje er één was.
