verder leven met zijn taal als levensgezel.

Op 22 mei 1997 overleed plots in Lissabon op vierenvijftigjarige leeftijd de in Nederland en Vlaanderen erg geliefde dichter Herman de Coninck. Hij was samen met heel wat collega's uit de Nederlandstalige literaire wereld op weg naar de opening van een groot literair congres. Hij voelde zich plots onwel worden en zocht een stoel op een terras. De Nederlandse schrijfster, dichteres, psychologe en arts Anna Enquist bleef bij hem. Met al haar kwaliteiten kon ze hem niet levend houden, want na enkele ogenblikken stierf hij in haar armen. Dit plots heengaan van Herman de Coninck bracht grote verslagenheid teweeg zowel in Vlaanderen als in Nederland. Niet alleen als dichter genoot hij grote populariteit, maar ook als mens. Er is veel over Herman de Coninck geschreven zowel door collega's als door journalisten. Maar dé grote hommage aan hem, het mooiste momument dat hij zich had kunnen inbeelden werd hem geschonken in de vorm van het boek Taal zonder mij, geschreven door zijn echtgenote Kristien Hemmerechts. Zij is zelf een prominent schrijfster die grote bekendheid verwierf door romans en verhalenbundels waarin de vrouw meestal de centrale figuur is, zoals Een zuil van zout, Weerberichten, Brede heupen, Wit zand, Margot en de engelen, enzovoort.

In Taal zonder mij is haar overleden echtgenoot het personage waarrond alles draait. Dit is dan ook geen roman, maar non-fictie die met alle gedrevenheid waarover een mens kan beschikken werd geschreven. Aan de hand van zijn gedichten gaat ze op zoek naar de mens achter de dichter. Het is een ragfijne analyse van een geliefd persoon waaraan haar eigen leven gedurende negen jaar verbonden was. Kristien Hemmerechts analyseert niet alleen de gedichten van haar overleden echtgenoot, alles wat ooit Herman de Coninck was vanaf de eerste kennismaking tot aan zijn dood, die voor haar nog altijd niet voltooid is, wordt met de diepste aandacht bekeken en herleefd.

Vermits hun relatie grotendeels op een gemeenschappelijke liefde voor taal steunde is het dàt instrument waarmee zij zijn persoon en zijn taal, waarin hij prachtige en eigenzinnige poëzie schreef definitief gestalte naar een groot publiek heeft gegeven.

Er zal wellicht nog veel over Herman de Coninck geschreven worden, maar wie dat ook doet, hij of zij zal nooit Taal zonder mij kunnen evenaren. Toch blijft ook bij haar de twijfel knagen of ze het recht heeft om dat te doen. Toch vindt Kristien Hemmerechts dat ze alle ethische bezwaren aan de kant moet zetten om voor zichzelf en de wereld de man te reconstrueren die achter de dichter schuilging. In zijn gedichten gaf Herman de Coninck een beeld van de man die hij graag wou zijn, in Taal zonder mij wordt Herman de Coninck de man die zij gedurende negen jaar intiem kende. Een man die teveel rookte en dronk, die teveel werkte, die te weinig sliep, kortom iemand die zeer ongezond leefde en zo roofbouw op zijn lichaam pleegde.

Toch kon en wou ze hem niet veranderen, omdat ze zo een stuk van zijn persoonlijkheid zou schenden en de dichter in hem zou kooien. Net als in haar vorige werken schrijft zij zonder taboes over hun huwelijk dat niet altijd gemakkelijk was voor geen voor beide partijen, juist omdat Herman een echte race met het leven aanging en zich met een vroege dood verzoend had. De dood hield Herman enorm bezig. Dat wist eenieder die gedichten van Herman de Coninck gelezen had. Kristien Hemmerechts schrijft in haar boek echter: 'hij was vervuld van dood.'. Ze weet ook telkens de mooiste fragmenten over die betrokkenheid met de dood op het juiste moment weer te geven. Herman was op vrij jonge leeftijd weduwnaar geworden. Hij wist wat het betekende om in de hoogdagen van de liefde juist dit geliefde wezen te verliezen. Kristien Hemmerechts had deze ervaring al twee keer gehad met haar twee als baby gestorven zoontjes. En toch kon ze met de gruwelijke ervaring van de rouw die ze twee keer had doorleefd, Herman toestemming geven om vroeg te sterven. Wel had ze het enorm moeilijk om deze toestemming (zijn ongezonde manier van leven goed te keuren) te geven, ze is er zelfs drie maanden het huis voor uit gegaan. Toch begreep ze dat ze te zeer met Herman verbonden was om van hem weg te gaan. Daarom was en is het nog steeds moeilijk voor haar om zijn dood te accepteren.

Omwille van deze verbondenheid lijkt mij de titel Taal zonder mij ook bijzonder goed gekozen, ook al bestond hij voor het boek geschreven werd, want het is een citaat uit een gedicht van Herman de Coninck zelf. Voor mij persoonlijk duidt het erop dat ze na de dood van de dichter verder moet leven met zijn taal als levensgezel. Kristien Hemmerechts zegt zeer terecht: 'Ik ben Connie Palmen niet' en ze vindt Taal zonder mij even terecht geen weduwenboek, maar wat dat betreft kan ik haar niet helemaal bijtreden. Want voor mij zijn Connie Palmen en Kristien Hemmerechts twee totaal verschillende schrijfsters die ook een heel andere impact op de media hebben. I.M. heb ik met heel veel ontroering gelezen, maar het maakte minder indruk op mij dan Taal zonder mij omdat ik Ischa Meijer ook minder goed kende dan Herman de Coninck. Volgens mij zijn het twee boeken die wellicht met dezelfde intentie geschreven zijn maar die je absoluut niet met mekaar kan vergelijken, net zomin als je De wetten kan vergelijken met Een zuil van zout.

Als je absoluut wil vergelijken zou ik het werk van Kristien Hemmerechts op een zelfde lijn willen zetten met het Brel-boek van Johan Anthierens. Deze auteur toont eveneens door tekstanalyse zijn groot respect en genegenheid voor de figuur van Jacques Brel. Natuurlijk gaat Kristien Hemmerechts nog een stap verder. En die stap verder betekent dan ook meteen de intimiteit die ze met haar personage gedeeld heeft in goede en minder goede tijden. Taal zonder mij is in al zijn soberheid een briljant boek dat Herman de Coninck zowel als mens als als dichter de hulde brengt die hem toekomt. En net zoals Kristien Hemmerechts zo treffend zegt in een interview kan het zeker als een handleiding bij het verzameld werk van de betreurde maestro beschouwd worden. Tevens is het een werk dat wellicht mensen zal aansporen om met minder schroom over de dood van een geliefd persoon te spreken.