Hoe je een andere wending aan je leven kan geven

In mei dit jaar volgde ik een keer uit nieuwsgierigheid de uitreiking van de Dublin Literary Award, die openstaat voor zowel Engelstalige als naar het Engels vertaalde romans die in de loop van de twee voorafgaande jaren zijn gepubliceerd in het Engels. De nominaties voor de longlist van deze Award worden telkens uitgebracht door publieke bibliotheken uit 177 landen wereldwijd. Bij een vertaald boek gaat er van het prijzengeld ook een vierde naar de vertaler. Dit jaar werd “Marzahn, mon amour: Geschichten einer Fusspflegerin” uit 2019 van de Duitse auteur Katja Oskamp de laureaat. In 2021 kwam hiervan een Engelse vertaling uit, in het Nederlands is dit boek nog niet beschikbaar. Een vertaaltip voor de uitgeverijen hier!

Het boek is autofictie. Ergens in de veertig, in die midlife jaren, beleeft de schrijver Katja Oskamp een moeilijke periode: haar kinderen zijn het huis uit, haar man wordt ziek en haar schrijven lukt ook niet meer goed. Ze wordt als het ware onzichtbaar. Dan ben je noch oud noch jong, dit zijn ‘vervlogen, vaag geworden’ jaren:

“Die mittleren Jahre, in denen du weder jung noch alt bist, sind verschwommene Jahre. Du kannst das Ufer nicht mehr sehen, von dem du einst gestartet bist, und jenes Ufer, auf das du zusteuerst, erkennst du noch nicht deutlich genug.”

Op een goed ogenblik krijgt ze een aanbod waardoor ze zich omschoolt tot medisch pedicure (chiropedist oftewel “Fusspflegerin”). Ze gaat werken in het stadsdeel Berlijn Marzahn*, dat getekend is door sociale appartementen waarin vele bewoners in min of meer precaire sociaaleconomische omstandigheden wonen.

Een zij-uitstapje naar het vorige boek dat ik las: Kae Tempest schreef om terug in verbinding te komen met mensen, het leven aan te raken, er te zijn voor elkaar. Katja Oskamp deed dit dus in de praktijk, toen ze zich in haar eigen persoonlijke crisis bevond en haar leven een andere wending gaf door zich in te zetten in een medisch zorgberoep voor mensen die daar, te midden van hun levensgebeurtenissen, ups en downs, een dagelijks te voeren strijd, zich terug gezonder door gaan voelen en hun welzijn hierdoor duidelijk verhoogt. Ook het pure ‘lichamelijke’ contact is iets dat respect betuigt naar haar cliënten toe, en wat volgens Oskamp zo gemist werd tijdens de lockdown. Tegelijkertijd krijgen deze cliënten de durf om hun levensverhaal met haar te delen, waardoor zij ze kon opschrijven, en waarbij er zeker enkele uitzonderlijke zitten.

Oskamp slaagt erin haar cliënten en zichzelf te portretteren en hoe ze tot dit besluit is gekomen te vatten in een spaarzaam licht boek dat deze verschillende verhalen en haar eigen verhaal als rode draad samenvlecht tot één geheel. Net als op haar cliënten laat ze ook het licht schijnen op haar twee collega’s, die ze met evenveel vriendschap, liefde en tederheid tot leven wekt. Ook de geschiedenis van de DDR leer je zo beter kennen. Dat geheel voelt niet zwaar aan, er is ook voldoende humor in verweven!
Achteraf lees je wel in enkele interviews naar aanleiding van deze prijs dat ze net door dit boek in haar thuisland evenals al in enkele andere landen uit haar onzichtbaarheid is getreden en daardoor terug deeltijds is gaan werken. Of hoe een leven anders kan gaan lopen, als je er een flinke draai aan durft te geven.

*Marzahn is van oudsher een dorp en wordt sinds de 20ste eeuw getekend door de bewogen Duitse geschiedenis: in de jaren 1920 gaat het behoren tot het uit z’n voegen gebarsten Groot-Berlijn; onder Nazitijd wordt het gebruikt voor verschillende kampen voor dwangarbeiders en er wordt ook een interneringskamp voor zigeuners opgericht; na W.O. II komt het onder Sovjetbezetting en gaat het behoren tot Oost-Berlijn; in de jaren 1970 wil de DDR het sociale huisvestingsprobleem oplossen en in Oost-Berlijn maar liefst 200.000 nieuwe woningen bouwen, waarvan er een heel deel in de vorm van hoogbouw in Marzahn komen; na 1990 bij de Duitse hereniging hoort het terug tot het eengemaakte Berlijn en ondergaat het nog eens enkele herschikkingen als district.