soms moeilijk te vatten Japanse samenleving.

Paul Muys (1945) is voormalig anker en reportagemaker voor Panorama (BRT). Hij bereist Azië, schrijft over China (‘De gebroken rijstkom: het testament van Deng Xiaoping’) en nu ook over Japan. Aan het begin van de 20e eeuw telde Japan bijna 44 miljoen inwoners; begin 21e eeuw was dat aantal tot 127 miljoen verdrievoudigd. De bevolking neemt nauwelijks nog toe en de vergrijzing wordt een groot probleem. In 1950 was 5% van de bevolking 65 jaar of ouder, in 2010 was dit aandeel 23% en voor 2050 wordt het aandeel geschat op 40%. Voor het aandeel van de jongeren, tot 15 jaar, zijn de cijfers 35%, 13% en 9% voor dezelfde jaren. De bevolking zal krimpen omdat het sterftecijfer hoger ligt dan het geboortecijfer . Momenteel telt Japan 126.451.398 (2017) inwoners. In 2050 zal het aantal inwoners van Japan zijn gedaald tot 95 miljoen. Japanse wetenschappers berekenden dat, bij een voortzetting van de huidige daling in het geboortecijfer, er over 1000 jaar geen Japanners meer zouden zijn. Eerste minister Shinzo Abe wilde het geboortecijfer laten stijgen van 1,4 tot 1,8 kinderen per vrouw, o.a. door betere kinderopvang en door belastingvoordelen. Paul Muys neemt de lezer in dit mooie boek mee door heen de geschiedenis van het oude Japan en door die van het hedendaagse. Traditionele Japanse legendes stellen dat Japan in de 7e eeuw v.Chr. opgericht is door de voorouderlijke Keizer Jimmu. Gedurende de 5e en 6e eeuw, werden het Chinese schrijfsysteem en het boeddhisme geïntroduceerd, waarmee een lange periode van Chinese culturele invloed begon. De keizers waren in naam de heersers maar de eigenlijke macht was gewoonlijk in het bezit van machtige hofnobelen, regenten of shoguns (militaire gouverneurs). De Nederlandse handelspost op het eiland Dejima was lange tijd het enige contact tussen Japan en het Westen Gedurende de 16e eeuw arriveerden handelaren ui it Portugal, Nederland, Engeland en Spanje, evenals christelijke missionarissen. Tijdens de eerste helft van de 17e eeuw vermoedde het shogunaat van Japan dat zij eigenlijk een militaire verovering van Japan door de Europese machten inluidden, waarop het shogunaat alle relaties met de buitenwereld verbrak. Het enige overgebleven contact was zeer beperkt contact met Nederlandse en Chinese kooplieden in Nagasaki (Dejima). Deze isolatie duurde zo'n 200 jaar tot commodore Matthew Perry de opening van Japan forceerde in 1854. Binnen een paar jaar veranderde de Japanse samenleving ingrijpend vanwege het hernieuwde contact met het Westen. Het shogunaat werd gedwongen afgeschaft en de keizer werd in ere hersteld als de hoogste macht. Met de Meiji-restauratie van 1868 begonnen vele hervormingen. Het feodale systeem werd afgeschaft en vele westerse instituties werden overgenomen, inclusief een westerse stijl van regelgeving en overheid. Samen met deze en andere economische, sociale en militaire hervormingen werkte Japan zichzelf op tot een wereldmacht. De nieuwe ambities van het land leidden tot de Eerste Chinees-Japanse Oorlog (1895) en de Russisch-Japanse oorlog (1905), waarmee Korea, Taiwan en andere territoria veroverd werden. De overgave van Japan maakte een einde aan de Tweede Wereldoorlog Begin 20e eeuw kwam Japan onder een steeds groter wordende invloed van expansionistische militairen te staan, hetgeen leidde tot de invasie van Mantsjoerije, de Tweede Chinees-Japanse Oorlog (1937) en uiteindelijk tot de Japanse deelname aan de Tweede Wereldoorlog. Japan werd in 1945 verslagen door de geallieerden na een slotoffensief van de VS met de atoombommen op de steden en bevolking van Hiroshima en Nagasaki. Op 2 september 1945 gaf Japan zich officieel over aan de Verenigde Staten van Amerika en zijn bondgenoten. Keizer Hirohito had al eerder, op 15 augustus, het besluit genomen om over te gaan tot capitulatie. Een nieuwe grondwet, ingevoerd in 1947, ontnam de keizer alle politieke macht. Het naoorlogse Japan, nu beperkt tot zijn huidige grootte, bleef onder Amerikaanse controle tot 1952. Gedurende die periode bloeide de welvaart op de eilanden weer op, dankzij een uitzonderlijk economisch herstel. Ook na het vertrek van de Amerikanen bleef de economische groei aanhouden. Aan het eind van de eeuw was Japan uitgegroeid tot een economische grootmacht, die tot aan de snelle groei van China gold als de tweede economie ter wereld. Vanaf de jaren 90 zette echter een recessie in. In dezelfde periode werd Japan getroffen door een grote aardbeving bij de stad Kobe en een aanval met saringas door de sekte Aum Shinrikyo in de metro van Tokio. In beide gevallen werd de overheid bekritiseerd om de trage en inadequate reactie. Op 11 maart 2011 werd Japan getroffen door een aardbeving met een kracht van 9.0 op de momentmagnitudeschaal, de zwaarste aardbeving in 140 jaar. De beving veroorzaakte een tsunami die aan meer dan 20.000 mensen het leven kostte en leidde tot een kernramp in een nucleaire centrale in Fukushima. Japan is een uiterst homogene maatschappij waarin niet-Japanners, vooral Koreanen en Chinezen, minder dan 1% van de bevolking uitmaken. De inwoners van Japan zijn hoofdzakelijk de nakomelingen van diverse volkeren die in voorhistorische tijden naar Azië migreerden; een van de eerste groepen, Ainu, die nog steeds in zekere mate in Hokkaido voortleven, zijn genetisch enigszins verwant met de Kaukasiërs. De verwachte levensduur bij geboorte is in Japan sinds de jaren 50 sterk gestegen. Voor mannen lag deze verwachting toen op 59,5 jaar, maar dit is gestegen tot 79,6 jaar in 2010. Voor vrouwen liggen de cijfers op 63 jaar in 1950 en 86,4 jaar in 2010.[8] De levensstandaard is vanaf de jaren 50 drastisch verbeterd, en de Japanners hebben het hoogste inkomen per hoofd van alle Aziaten. De programma's voor maatschappelijk welzijn en ziekteverzekering zijn vrij uitvoerig. Sinds 1961 heeft Japan een ziekteverzekeringsstelsel dat elk van zijn burgers voorziet van de noodzakelijke gezondheidszorg. De belangrijke zorgen zijn vergrijzing en overbevolking. Hoewel vrouwen rechtsgelijkheid hebben (stemmen, persoonlijke rechten, etc) worden vrouwen op de arbeidsmarkt gediscrimineerd. Er wordt verwacht dat vrouwen hun baan opgeven zodra ze getrouwd zijn en kinderen krijgen. Er zijn nog talrijke barrières waardoor vrouwen geen volwaardige rol in de economie vervullen. In 1985 is wetgeving geïntroduceerd waarbij discriminatie op basis van gender werd verboden in de arbeidsmarkt. Eerst was de toepassing van de wet vrijwillig (een streven), maar dat is later aangescherpt met verplichtingen. Intussen zijn ongeveer 70% van de vrouwen aan het werk. De tradities en de Japanse samenleving veranderen niet snel. De werkcultuur is vrouwonvriendelijk met lange werkdagen, waarbij avonds nog verwacht wordt om met collega's te gaan drinken en uitgaan. Bij bedrijven wordt een hoge loyaliteit en inzet verwacht, waarbij de privébelangen (kinderopvang etc) aan ondergeschikt zijn. Om de bevolkingskrimp tegen te gaan zal meer kinderopvang geboden moeten worden, zodat vrouwen gemakkelijker een carrière kunnen maken. Er is echter een groot tekort aan kinderopvang. In Geen zee te hoog zoomt de auteur in op alle mogelijke zaken van de vreemde, soms moeilijk te vatten Japanse samenleving. Vanuit de religieuze normen en waarden van het Shintoïsme haalt de cultuur diepgeworteld gevoel van respect voor alles en iedereen in de omgeving. Om de harmonie met de omgeving te bewaren heb je een zekere vorm van discipline nodig. Dat het echt werkt zo, zie je overal waar het druk is maar waar mensen niet door elkaar lopen. Iedereen houdt zich netjes aan de sociale regels. Met het bijzonder goed geschreven boek van Paul Muys heb je geen toeristische gids in handen maar wel een degelijk werk waarin je veel informatie krijgt over land en volk.