geobsedeerd door een vrouwelijke docent cultuur
In 1984 werd de Britse schrijver Julian Barnes wereldberoemd met Flaubert’s Parrot. Het was een dijk van een boek dat niet bekroond werd met een voorname Britse prijs maar wel met de Franse Prix Médicis.
Het was vanaf zijn debuut duidelijk dat deze zoon van twee leraren Frans stapelgek was op Frankrijk. Dat was niet alleen heel duidelijk in de essaybundel Something to declare (2002), zijn voorliefde voor everything French komt ook dikwijls in romans in bod. En hij schrijft ook graag over Frankrijk en zijn literatuur in mooie essays die ook sprankelen door belezenheid en humor.
Julian Barnes (1946) moest heel lang wachten voor hij de Man Booker in ontvangst mocht nemen. Hij stond vier keren op de shortlist maar in 2011 was het raak met Sense of an ending een schoolvoorbeeld van verhaalconstructie en woordkunst.
In 2016 verscheen Het tumult van de tijd, een fictionele biografie van de Russiche componist Dmitri Sjostakovitsj.
In Elizabeth Finch experimenteert Barnes met verhalen en het geduld van de lezer. In dit literaire, met grappen gevulde verhaal van een man die geobsedeerd is door een vrouwelijke docent cultuur schittert Barnes weer in woordkunst.
Zijn nieuwe roman, wijdt een derde van zijn korte lengte aan een essay van 50 pagina's over historische opvattingen van de Romeinse keizer Julianus de Afvallige, die werd gedwarsboomd in zijn poging om het christendom te laten vallen en Rome terug te brengen naar heidense aanbidding.
De auteur van het essay is de verteller van het boek, Neil, een twee keer gescheiden soapacteur die paddenstoelenkweker werd, die schrijft ter nagedachtenis aan Elizabeth Finch, een docent die een jaar lang een avondles gaf die hij in Londen bijwoonde over het onderwerp "cultuur en beschaving". Na zijn afstuderen blijft Neil contact houden met Elizabeth Finch. Twintig jaar lang gaat hij om de zoveel tijd met haar lunchen. Altijd op haar initiatief en telkens bij dezelfde Italiaan: Neil heeft geleerd dat het leven beter is als het hem gewoon overkomt. Ze eten en drinken ook altijd hetzelfde: de pasta van de dag, een salade, een glas witte wijn en een koffie achteraf.
En dan komt plots het bericht dat Neils favoriete docente overleden is en dat ze hem haar intellectuele nalatenschap heeft toevertrouwd. Notitieboeken, lesvoorbereidingen, maar ook een onafgewerkt essay over de keizer uit de vierde eeuw van wie men zegt dat hij het Romeinse Rijk opnieuw wou ontkerstenen: Julianus Apostata, de Afvallige. Zijn voornemen was om het Rijk terug te brengen naar het heidendom, maar hij regeerde nauwelijks twintig maanden. Hij overleed op het veld van eer, het slachtoffer van een speer die hem dodelijk trof.
Volgens Elizabeth Finch had deze Julianus nochtans alles in zich om de redder van het westen te worden. In zijn synthese van haar boek in wording stelt Neil de gedachte centraal dat het christendom verantwoordelijk is voor oorlogen en conflicten die de moderniteit door en door hebben bepaald, tot vandaag.
Barnes’ roman bestaat uit drie delen. In het eerste krijgen we Neils kaderverhaal: hij introduceert Elizabeth Finch, vertelt over zijn fascinatie voor haar, over hun lunches en over zijn verbazing bij haar testamentaire opdracht.
Het tweede deel is zijn synthese van het lange essay dat zijn mentor voorbereidde over Julianus De Afvallige, aangevuld met eigen notities op basis van grondige lectuur.
In het derde deel van de roman landt Neil bij zijn eigen verhaal. Hij zoekt een aantal medestudenten van vroeger op van wie hij hoopt dat ze hem zijn beeld van EF kunnen bevestigen. Ze moeten hem een antwoord kunnen geven op de vraag die hem blijft bezighouden: moet hij een boek schrijven over zijn docente, of niet?
Dit schitterende boek gaat over teleurstelling, verborgen verlangens, misvattingen en de onherstelbaarheid van het verleden.
