De pijn en de troost van bijna te veel liefde

EEN VROUW OP DE VLUCHT VOOR EEN BERICHT. David Grossman. *****

Hoe vat je een roman van bijna 700 blz samen?

En dan heb ik het niet alleen over de feitelijke inhoud. Hoe complex die is, hoe rijk, hoe diepgaand, hoe schokkend, hoe ontroerend, zelfs de humor af en toe…

Dan heb ik het niet alleen over de meeslepende, indringende stijl, het ritme van de zinnen en je adem als lezer die dat ritme volgt, je hart versnelt, je stokt, je slikt, je zucht opgelucht, maar altijd van korte duur…

Dan heb ik het niet alleen over de ontstellend nauwkeurige karaktertekening van elk personage, hoe levensecht die portretten zijn, aanraakbaar en soms om voor terug te deinzen…

Dan heb ik het niet alleen over hoe actueel het verhaal is, hoe je het vermengt met de beelden op het nieuws, Israël en de bezette gebieden, alle doden, gewonden, alle angsten, alle moed der wanhoop, allen die achterblijven en wachten, wachten op nieuws, of er net zoals Ora voor vluchten…

Dan heb ik het niet alleen over David Grossman zelf die, zoals Ora loopt en niet stopt met lopen om Ofer in leven te houden, dit boek schrijft om een van zijn zonen te beschermen die op dat moment aan het front is. Een bezwering tegen onze menselijke machteloosheid, en het is illusie, want het bericht komt toch… Ook voor Grossman zelf.

Dan heb ik het niet alleen over de vriendschap tussen twee mannen en een vrouw, van in hun puberteit, hun verbondenheid in liefde en toeval en noodlot, tot zelfs in de kinderen. Hoe dat noodlot hen zowel scheidt als samensmeedt in verantwoordelijkheid, schuld, onmacht, een leven lang proberen goed te maken wat nauwelijks goed te maken is.

Dan heb ik het niet over de gruwel van de oorlog, wat dat met je innerlijk doet, met je toekomst en die van je kinderen, hoe je hen noch jezelf kunt sparen.

Dan heb ik het niet over Ora die aan de muur rond Avram krabt, en Avrams honger naar het leven dat hij had afgezworen.

Dan heb ik het niet over moederschap en vaderschap en de onverbrekelijke band tussen de twee broers, tussen Ofer en Adam.

Dan heb ik het niet alleen over Ora, de moeder, die niet alleen zichzelf maar haar gezin bijeen probeert te houden. Over haar liefde voor twee mannen, over hoe nabij ze zijn en soms zo onbereikbaar veraf, maar altijd in haar bloed, haar hart, haar gedachten, haar dagen en nachten.

Dan heb ik het over het geheel, dat zoveel meer is dan alles apart, hoe het verweven is, de taal de inhoud versterkt. En over hoe het bij me binnenkwam en onder mijn vel is gekropen tot huiveren toe en hoe triest het me maakt, hoe woedend, hoe ik het maar niet kan begrijpen wat mensen andere mensen aandoen, en waarom. Waarom?