een kruispunt in de culturele tijdruimte

Citaat: "Succes en vooruitgang zijn niet zelden rechtstreeks het gevolg van op het juiste moment op de juiste plek te zijn. En in hoeverre dat toeval is, daarover kun je eindeloos discussiëren. In ieder geval kruisen de wegen van The Velvet Underground en Andy Warhol elkaar precies op het moment dat beiden een impuls kunnen gebruiken."

Peter Bruyn is muziekjournalist voor onder meer Haarlems Dagblad, Het Parool, Lust for Life Magazine, Gonzo (circus) en Frnkfrt. Hij schreef boeken over de muziekgeschiedenis van Haarlem en het Patronaat en publiceerde – samen met fotograaf Lex van Rossen – een bundel portretten van musici als Nick Cave, Thurston Moore, John Cale en Peter Hammill. Met dit boek De plaat die rock volwassen maakte wil hij de vijftigste verjaardag van het legendarische album The Velvet Underground & Nico, extra in het zonnetje zetten. Hij beschrijft alle ins en outs rond de één van de invloedrijkste platen uit de rockhistorie en de bandleden van het eerste uur. Men beweert dat iedereen die één van die eerste dertigduizend platen kocht zelf een band zou hebben opgericht. Weinig albums in de geschiedenis van de popmuziek zijn meer iconisch gebleken dan The Velvet Underground & Nico. Het is een kruispunt in de culturele tijdruimte waarin pop en serieuze muziek, beeldende kunst, literatuur, film, seks, drugs en moraal bij elkaar komen.

Een plaat waarbij de mislukking en de miskenning een kiem werden van het uiteindelijk succes. The Velvet Underground & Nico was het resultaat van de unieke chemie tussen een handvol uiteenlopende karakters en talenten: Literatuurstudent Lou Reed, de in de klassieke avant-garde geschoolde John Cale, het koele en oogverblindende fotomodel Nico, de basaal spelende androgyne drumster Moe Tucker en de onverstoorbare gitarist Sterling Morrison. En dan was er nog popart-kunstenaar Andy Warhol die als ‘manager’ en katalysator de groep onderdeel liet zijn van zijn met veel publiciteit omgeven multimediashows. In eerste instantie was The Velvet Underground & Nico een commerciële flop. Later bleek dat deze terloopse momentopname veranderde in een tijdloos monument. De 'bananen-lp' van de Velvet Underground is een van de beroemdste platen uit de popgeschiedenis. Muziekjournalist Peter Bruyn (61) leerde het album kennen toen hij in 1974 Lou Reeds succesvolle live-album Rock n Roll Animal hoorde, waarop Reed Heroin vertolkte. Dat bleek afkomstig van The Velvet Underground & Nico. Ook in 1974 had het album nog niet de status van legendarisch. Die groeide geleidelijk aan. De bijdrage van de plaat aan het 'volwassen worden van de rock' uit de boektitel is volgens Bruyn tweeledig. De kunstwereld (Andy Warhol) werd voor het eerst verbonden met de popwereld. Vele boeken zijn er over de Velvet Underground en nog meer over Lou Reed, maar weinig auteurs gingen zo diep in op het ontstaan van de 'bananenplaat' als Bruyn. Daar staat tegenover dat bijvoorbeeld de klassieke achtergrond van Cale helder in verband wordt gebracht met de muziek van de Velvet Underground, terwijl Bruyn ook inzichtelijk maakt hoe Warhol zich werkelijk verhield tot de rock 'n' roll. Warhol hield niet van de muziek, maar zag die als middel tot vergroting van eigen roem, en kwam met geniale vondsten zoals het koppelen van de band aan de chanteuse Nico. De teksten van zanger/gitarist Lou Reed over onder meer hard drugs en seksuele onderwerping lagen dichter bij de literatuur van Ginsberg, Burroughs en Hubert Selby Jr. dan bij de popsongs van bijvoorbeeld The Beatles. Maar in de Summer of Love van ’67 zat niemand erop te wachten. Misschien lag het aan de timing of aan het gebrekkige management van Warhol, maar er verschenen nauwelijks recensies. De plaat kwam wel binnen in de Billboard Album 200, maar reikte niet hoger dan 195. Geflopt. De waardering kwam enige jaren later alsnog toen Lou Reed tijdens zijn succesvolle solocarrière ook Velvet Underground-nummers op het repertoire nam en The Velvet Underground & Nico herontdekt werd.

Peter Bruyn beschrijft in De plaat die rock volwassen maakte de totstandkoming van het album. In zijn inleiding legt hij uit waarom deze volgens hem revolutionaire en verontrustende plaat zo belangrijk is. ‘Omdat de popcultuur en de kunstwereld er samenkomen’, aldus Bruyn. ‘Niet geforceerd, maar symbiotisch.’ Dat gaat verder dan de bemoeienis van Andy Warhol, die de groep onder zijn hoede nam en de fameuze banaan-hoes ontwierp. Aan de hand van uitgebreid bronnenonderzoek en enkele interviews met betrokkenen heeft Bruyn uitgeplozen waar en wanneer de nummers precies zijn opgenomen. Hij maakt duidelijk op welke manier Reed en Cale elkaar aanvulden en ook hoe bepalend de rudimentaire stijl van drummer Maureen ‘Moe’ Tucker was voor het bandgeluid. In De plaat die rock volwassen maakte wordt een belangrijk stuk muziekgeschiedenis op een heel professionele én passionele manier uit de doeken gedaan.