In de academie van Borgerhout gonst het van het leesplezier
Als je binnenstapt in de academie van Borgerhout, dwarrelen niet alleen de klanken van de verschillende muziekinstrumenten je tegemoet. Het gonst er ook van het leesplezier in de opleiding Literatuurstudie. Leen Verheyen, docent aan de academie, vertelt ons waarom het zo waardevol is, met je neus in de boeken zitten. Zij weet daar alles van, want zij schreef er ook een boek over: ‘Wat de lezer leert, filosofen over het nut van literatuur’.
Kan iedereen de opleiding Literatuurstudie volgen? Of is het vooral bedoeld om je goed te kunnen ontwikkelen als schrijver? Dat is toch iets wat je vaak hoort, dat je zelf ook veel moet lezen als je een vlotte pen wil krijgen.
Ook voor wie zelf geen schrijfambities heeft is het zinvol om op die manier naar literatuur te leren kijken. Het uitgangspunt is namelijk altijd dat een analyse en bespreking van een tekst het inzicht en daardoor ook het leesplezier vergroot.
De opleiding is inderdaad ooit begonnen voor cursisten die de schrijfopleiding van de academie hadden gevolgd en die hun literaire bagage wilden opkrikken, maar momenteel zijn de meeste cursisten vooral enthousiaste lezers die graag meer uit literatuur willen leren halen. Op basis van de vragen en interesses van de cursisten probeer ik dan elk jaar weer een programma samen te stellen dat voor iedereen interessant is. Elke les staat er één tekst centraal. Die teksten bespreken we dan vanuit de vraag waar die tekst in wezen over gaat: wat heeft de auteur ons met dit verhaal of dit gedicht willen vertellen? Vervolgens gaan we dan kijken op welke manier de auteur dat heeft aangepakt. Op welke manieren dragen bijvoorbeeld de structuur van het verhaal of het woordgebruik bij aan wat wij als lezer meekrijgen tijdens het lezen? En als cursisten geworsteld hebben met een tekst komt dat ook ter discussie: waarom vonden ze dit moeilijk? Gelukkig blijkt dan op het einde van de les meestal dat de aanvankelijke worsteling toch de moeite waard is gebleken.
Welke auteurs en boeken gaan jullie te lijf?
Veel hangt af van de vragen waar de cursisten in het begin of de loop van het jaar mee aankomen. Zo was er vorig jaar de vraag om aandacht te besteden aan een aantal literaire stromingen en de ontstaanscontext van bekende literaire werken. We hebben toen klassiekers als Frankenstein van Mary Shelley, Het portret van Dorian Gray van Oscar Wilde en De vreemdeling van Albert Camus gelezen. Maar net zo goed was er de vraag van een van de cursisten die interieurarchitect is van opleiding naar manieren om over architectuur te schrijven. Dat was dan een ideale gelegenheid om Ruimten rondom van Georges Perec te bespreken, een boek waar nog geen enkele van mijn cursisten over gehoord had, maar waar ze allemaal bijzonder enthousiast over waren. Ik vind het in elk geval altijd weer een leuke uitdaging om op basis van de vragen van de cursisten een programma bij elkaar te puzzelen waar ik zelf ook enthousiast over ben. Als ik dan achteraf hoor dat mijn cursisten na de les nog naar de boekhandel zijn getrokken om een ander boek te halen van een van de auteurs die we in de les besproken hebben, dan is de missie helemaal geslaagd.
Jij doctoreerde en schreef een boek over het nut van literatuur. Ik ga het je niet aandoen om dat even in een paar zinnen voor ons samen te vatten. Of wacht, nee, ik ga het je wel aandoen. 😉
Kort samengevat is de vraag hoe nuttig literatuur is een vraag die al eeuwenlang het onderwerp is van filosofische discussie. Filosofen hebben die vraag meestal beantwoord door te verwijzen naar specifieke vormen van kennis. De bekendste daarvan is wat we morele kennis zouden kunnen noemen: inzicht in hoe het leven eruit ziet voor iemand die anders is dan wijzelf, wat vervolgens empathie in de hand werkt. Bij al die theorieën zijn echter een hoop kanttekeningen te plaatsen. In navolging van Hannah Arendt verdedig ik daarom dat literatuur niet zozeer waardevol is omdat het kennis kan opleveren, maar omdat het draait om vragen die voor ons als mens van belang zijn, maar waar we geen pasklaar antwoord op kunnen formuleren. Wat betekent het om een goede vriend te zijn of wat betekent het om iemand echt graag te zien, bijvoorbeeld. Dat zijn vragen die te maken hebben met ons mens- en wereldbeeld en het is dat beeld dat door literatuur gevoed en bevraagd kan worden.
Welke methoden of benaderingen gebruiken jullie om literaire werken te analyseren en te interpreteren?
Bij het begin van de les pols ik altijd even naar de leeservaring: vonden ze het een fijne tekst om te lezen of wekte het lezen bepaalde frustraties op? Daarna vraag ik ze even in eigen woorden het verhaal te reconstrueren. Vervolgens gaan we een stap verder en laat ik hen formuleren waar het verhaal volgens hen werkelijk om draait: wat zijn de centrale thema’s en welke visie op die thema’s spreekt uit het verhaal? Dan gaan we stap per stap na hoe die thema’s precies in de tekst verwerkt zitten. We bespreken wat opgevallen is tijdens het lezen en zoeken samen naar het waarom van die opvallende keuzes.
Hoe ziet de praktische kant van het lessenpakket eruit?
We komen twee uur per week samen, telkens op woensdagavond. Via een planning die we op voorhand maken, weet iedereen welke tekst er wanneer besproken wordt. In principe kan je drie jaar Literatuurstudie volgen aan de academie, al blijven sommigen wat langer hangen of beslissen ze na twee jaar even een pauze in te lassen als het op persoonlijk of professioneel vlak wat te druk is en een paar jaar later weer terug te komen.
Wie zijn jouw grote literaire voorbeelden, Leen? Welke boeken sleep jij uit de brand?
Ik heb een heel grote voorliefde voor het werk van J.M. Coetzee. Hij is een auteur die elke keer weer weet te verrassen door telkens weer de mogelijkheden van het medium te bevragen en die tegelijkertijd in zijn werk heel interessante vraagstukken naar voor schuift. Een van mijn favoriete teksten van hem is bijvoorbeeld het wat minder bekende Dierenleven. Het is een tekst die hij schreef toen hij werd uitgenodigd om de prestigieuze Tanner Lectures in Princeton voor zijn rekening te nemen. Maar in plaats van een klassieke lezing ging Coetzee er een verhaal lezen over een schrijfster die is uitgenodigd om een prestigieuze lezing aan een universiteit te geven. Het mooie aan die tekst is dat vorm en inhoud er op een interessante manier in samenklikken, want tegelijkertijd gaat het verhaal heel sterk over de spanning tussen fictie en non-fictie en de vraag of literatuur beter in staat is dan filosofie om ons meer respect voor dieren te doen opbrengen.
Hoe kunnen we ons inschrijven? We willen er meteen aan beginnen eigenlijk!
Op het secretariaat van de academie helpen ze iedereen die wil inschrijven met veel liefde verder.
T 03 292 43 50
academie.borgerhout@stedelijkonderwijs.be
Waar kunnen we je boek kopen?
Ik ben een liefhebber van boekhandels, dus ik stuur de mensen graag daarheen. De Groene Waterman heeft bijvoorbeeld doorgaans wel een exemplaar in de winkel liggen. https://www.groenewaterman.be/nl/boeken/9789082894226/wat-de-lezer-leert
