“Best kan je verwachtingsloos door het leven gaan, dan kan het allemaal maar meevallen” - interview met Tülin Erkan

‘Honingeter’ wordt weggezet als je debuut, maar ik vermoed dat je daarvoor al aan het schrijven was?

Ik heb als tiener heel vaak stiekem geschreven. Ik schreef kortverhalen maar deelde die met zeer weinig mensen. Ik heb zelfs ooit wel eens meegedaan aan een schrijfwedstrijd, hier nog in Oostende. Tijdens mijn studies (bachelor ‘Taal- en letterkunde: Nederlands-Frans en master Vergelijkende Literatuurwettenschappen) stopte ik volledig met schrijven, want ik was zo geïntimideerd door al die prachtige literatuur die ik ontdekte, ik heb toen prachtige boeken gelezen, maar ik voelde mij daar behoorlijk onzeker bij.

Wellicht is het curriculum nu wel anders, maar toen lazen wij bijna geen vrouwelijke schrijvers. Ik had nooit gedacht dat ik schrijver kon worden of mocht worden. Toen heb ik het schrijven best wel losgelaten, maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Oké, ik ben blijven schrijven, maar altijd in een soort van stilzwijgen of zo. Daarna heb ik bij Creatief Schrijven de Schrijversacademie gevolgd, ik vond het fijn om daar met het schrijven bezig te zijn. Er ontstaat een drijvende groepsdynamiek en je ontwikkelt je bestaansrecht aan de hand van wat je elkaar geeft, dat laat je schrijven verder ontwikkelen. Ik heb ook meegedaan aan Het Rode Oor, een kortverhaalwedstrijd, daar was ik bij de finalisten. Dat allemaal tezamen gaf wel een zeker oké-gevoel, dat ik een stem begon te krijgen en ik die ook mocht gebruiken. Maar daarvoor heb ik me echt wel moeten loswrikken van die universitaire jaren.

Toen kwam je boek ‘Honingeter’. Wat was de aanleiding om dit boek te schrijven, wat was de weg er naar toe?

Dat verhaal was iets wat naar mijn gevoel al heel lang zat te rijpen in mijn hoofd. De kiem van ‘Honingeter’ waren de jeugdherinneringen aan mijn kindertijd in Turkije en dan vooral gelinkt aan mijn grootmoeder in Turkije. Zij is gestorven toen ik 14 of 15 jaar was. Ik had een aantal herinneringen aan haar opgeschreven, losjes op post-its en kleine kaartjes. Ik had die bijgehouden, niet wetende wat ik daarmee ging doen en of ik er ooit iets mee zou doen. Zo is heel dat verhaal blijven groeien in mijn hoofd. Op een gegeven moment had ik zin om een boek te schrijven dat universeel over afscheid nemen gaat. Ik merk dat in het leven dit iets is wat we altijd moeten doen, het lijkt wel alsof we daar altijd op aan het oefenen zijn, op afscheid nemen of op loslaten. Zo is het boek geboren, het is ontstaan uit een soort koestering. Zo werd dat stilaan iets groters. Voor de Schrijversacademie moet je wel je project kennen, weten welke richting je uit wil. Aanvankelijk wou ik heel graag een boek schrijven over transit-zones of non-plaatsen waar mensen zijn en waar afscheid genomen wordt. Dat was eigenlijk het begin. En er was de setting van een luchthaven die mij voor dit thema heel interessant leek en die ik ook goed kende uit mijn kindertijd.

Hoe zou je je schrijfproces beschrijven?

Het proces verliep in horten en stoten (lacht), het is altijd grappig om daar op terug te kijken. Ik denk dat zo'n proces altijd wel wat chaotisch verloopt. Je begint ergens aan, je bouwt dat op, dan heb je weer een moment van onzekerheid waarbij je denkt, nee, ik doe dit niet, je voelt innerlijke weerstand. Het is dan zaak om te accepteren dat die weerstand er is of die de kop in te drukken. Dat is wel een constante geweest. Je probeert daar op een bepaalde manier mee om te gaan, door bijvoorbeeld discipline en routine aan te kweken. Dat is iets wat onmisbaar is om een groter project te kunnen afwerken. Vaak is het gewoon gaan zitten en eraan beginnen, ook al voelt dat zitten soms verschrikkelijk. Zo voel ik dat ik wel aan, ik zit niet steeds fluitend achter mijn bureau. Het zijn kleine stapjes, maar je moet ze wel elke dag zetten.

Op een bepaald ogenblik is dat manuscript dan af en moet je het loslaten. Hoe heb je dat ervaren? Wat heeft dat met je gedaan?

Het is goed dat er aan de Schrijversacademie een jurymoment is, dus je werkt daar naartoe. Ik wilde mijn werk zo goed mogelijk rond proberen te krijgen omdat ik de jury hun opinie wilde horen, ik wilde de meningen horen, ik stond daar heel erg voor open. Dat jurygesprek is er geweest, dat was goed. Toen dacht ik oké, ik ga er nog wat kleine dingen aan de tekst aanpassen en dan laat ik het gewoon los, ik heb niks te verliezen. Ik wist dat ik heel graag bij Polis wou zitten, omdat ik gehoord had dat er een goede redacteur was en op zich vond ik ook dat ik best wel goed in dat fonds paste. Zo heb ik de tekst dan op een doordeweekse dinsdagavond bij Polis in de bus gestoken. Dat was heel leuk om te doen, want dat is gewoon springen en je laat het dan los, maar toch viel er toen ook een zwaarte van me af. Uiteindelijk is alles dan goed gegaan, want je belandt daar toch mogelijks maar op een grote stapel. Ik ben echter vrij snel gecontacteerd, het is dus een vrij atypische manier geweest van hoe het verlopen is, je hoort ook andere verhalen. Dan begint het, besprekingen en contracten, corona kwam er tussen, ik had ineens een andere uitgever. Er waren ook veel momenten van twijfel, ga ik het nu wel doen? Maar als je daar relativerend in staat, als je denkt dat je niets te verliezen hebt, dan spring en probeer je. Best kan je verwachtingsloos door het leven gaan, pin je niet te veel vast op verwachtingen, dan kan het allemaal maar meevallen, dan is het een cadeau.

Zijn er zaken die je uit dit hele schrijfproces meeneemt? Mocht je het kunnen overdoen, wat zou je dan anders doen?

Dat is een goeie vraag, maar ik denk niet dat ik het anders kán doen. Ik denk dat ik het nu genoeg tijd heb kunnen geven, het boek heeft vier, vijf jaar zitten rijpen en door corona heeft het nog wat vertraging opgelopen. Wat een cadeau was die tijd, dat besef ik nu wel heel hard. Als ik die tijd niet zou hebben of als ik druk zou voelen op een tweede project, dan gaat dat anders zijn. Ik hoop dat ik daardoor niet verloochen wat ik in die vier, vijf jaar tijd heb kunnen doen. Want het is een proces, zoals je zegt, en het is belangrijk om wat afstand te creëren van je project. Ik weet niet hoe ik dat zou doen als ik minder tijd krijg. Als ik minder tijd krijg, moet ik mezelf de tijd die nodig is gewoon geven. Op zich ben ik vrij blij met hoe het gegaan is, ook met de onzekerheid en de vertwijfeling die soms de kop opsteekt. Ik denk soms, dit doe ik niet, ik ben bang, waarom heb ik dit toch gedaan (lacht). De weerstand en het ongemak die je vaak voelt horen er gewoon bij. Ik dat heb leren zien als een vriend, of beter als iets dat ik moet behandelen als een vriend. Het mag er zijn, het hoort - helaas - bij mijn schrijfproces. Tegelijk ben ik ook van mening dat kwetsbaar zijn onze standaardsetting is, dat we dat gewoon moeten aanvaarden, ook in onszelf, dat zijn de mooiste dingen. Een boek schrijven of een boek loslaten in de wereld is kwetsbaar, dat voel je wel.

Beste Tülin, de vraag die nu op ieders lippen brandt: komt er nog een nieuw boek aan?

Ik probeer, ik doe mijn best, er is absoluut iets aan het rijpen in mij. Ik koester dat heel hard, ik vind het leuk als dingen een beetje kunnen groeien in een soort geheimhouding. Dus ja, er is iets op komst, maar geef het wat tijd. Ik ben ook zelf een beetje ongeduldig hoor, maar geduld is een schone deugd en ik probeer dat te oefenen.

_____________________________________________________________________________