Soms taai, doorbijten loont...

VRIJE VAL. Juli Zeh. ***°

Ik heb lang geworsteld, meer geworsteld dan getwijfeld, welke score ik dit boek zou geven. Drie óf vier sterren? Of drie én vier sterren? Waarmee ik ongewild mee in de arena belandde, waar Oskar en Sebastian, allebei begaafd fysicus en gedreven wetenschapper, hun dispuut uitvechten.

Voor Oskar is er maar één universum: ‘Zonder vluchtmogelijkheid. Dat moet je onderzoeken. Daar moet je in leven. En de verantwoordelijkheid nemen voor je beslissingen.’

Voor Oskar is er ook maar één grote liefde, waar hij zijn hele leven aan wijdt. Dat is de fysica, en die wordt mee belichaamd door zijn vriend van jaren, die hij moet redden van zijn dwaling. Die hem onvoorwaardelijk moet toebehoren.

Sebastian is bezig met het onderzoeken van tijd en toeval. Hij gelooft in het bestaan van vele parallelle werelden, waarin alles wat mogelijk is ook gebeurt.

Boven de fysica en de vriendschap staat zijn gezin. Zijn vrouw en zijn zoontje Liam. Die liefde is onvoorwaardelijk.

Onder het escalerende dispuut komt de vriendschap tussen beide mannen steeds meer onder de druk te staan. Je ruikt het noodlot van ver en weet dat je het niet kunt voorkomen.

Een vier omdat:

-de roman ingenieus is opgebouwd

-het verhaal je dwingt de bladzijden te blijven omslaan, omdat je beide misdrijven wilt ontraadselen en oplossen (het is meer een psychologische en existentiële thriller dan een misdaadverhaal).

-één gebeurtenis een leven uit zijn baan kan slingeren. Je komt in een vrije val terecht, bereid je voor op de smak van het neerkomen en denkt dat dat het ergste is. Maar het ergste moet nog komen. Het ergste is hoe je leven en jijzelf erdoor veranderen. Niets wordt ooit weer zoals het was.

Ook je (dubbel)denken kan je meesleuren in een vrije val… en anderen daarin meesleuren…

-de personages scherp getekend zijn naar karakter en hun onderlinge verhoudingen (Sebastian en Oskar uiterlijk en innerlijk tegenpolen die elkaar zowel aantrekken als, in zekere zin, afstoten

-ik bijzondere sympathie heb voor commissaris Riet, die naast rechercheur ook filosoof is, bezig met zijn eigen existentie in het reine te komen en die als een goed mens zijn carrière wil beëindigen (‘Voor je definitief van het toneel verdwijnt, is het enige waar het op aankomt dat je jezelf vervolledigt), evenals voor zijn collega Rita, de spreekwoordelijke ruwe bolster met de blanke pit (en tussen hen een parallelle rivaliteit als tussen de hoofdacteurs)

-alle personages verschillend genoeg zijn om een interessante dynamiek in gang te zetten (Maike met haar kunstgalerij, de nuchtere Julia met haar voorliefde voor eenvoudige woorden als ‘Hallo’, de vroegwijze Liam…)

-Juli Zeh kan schrijven, al vind ik in deze roman haar beschrijvingen er hier en daar net ietsje over (in tegenstelling tot het veel ‘koelere’ en meer analytische Nultijd)

Een drie omdat:

-ik net zoals vroeger in het secundair in de natuurkundige theorieën verloren liep (en ze dus diagonaal ging lezen, waardoor ik nog meer verdwaalde, tot ik ergens een kernachtige samenvatting vond die het plots relatief simpel maakte)

-het verhaal gebalder had gekund (snoeien in sommige beschrijvingen)

-ik (en dat is misschien beroepsmisvorming) al van in het begin wist wie achter de ontvoering zat (gelukkig weliswaar met een ander motief in mijn hoofd, waardoor ik aan het eind toch nog verrast werd)

-er teveel taalspitsvondigheden en toevalligheden waren, waardoor deze ingenieuze roman tegelijk iets gekunsteld kreeg. Al moet meteen gezegd worden dat de auteur die zelf perfect kaderde en counterde in het verhaal met uitspraken als:

-vanaf nu moet elk woord op zijn plaats zijn

-is het niet zo dat we altijd verstaan wat we willen verstaan?

-(naam) ontwierp het plan, het toeval de ramp

Waardoor alles toch weer zo was en liep zoals het moest…

Uiteindelijk is het, in vergelijking met ‘Ons soort mensen’ en ‘Nultijd’ de gulden middenweg in toch maar één universum geworden: een 3,5. Met lichte twijfel of ik Zeh niet tekort doe, maar als ik met kwartjes begin, is dat een gevaarlijk precedent, met in de toekomst risico op ook ‘een vogelei in mijn hoofd’. Figuurlijk dan. Hoop ik.