André Oyen
Leestip van André Oyen
Via papier de wereld rondreizen.

Bachmann haar verhalen zijn weerbarstig, stoutmoedig en virtuoos.

28 maart 2022

De verhalen van Ingeborg Bachmann zijn een onmisbaar onderdeel van de hedendaagse literatuur. Ze laten mensen zien op het snijvlak van hun bestaan, staande voor beslissingen die te maken hebben met leven, waarheid, liefde en dood. Naast de verhalen uit "Simultan", bevat het boek de verhalen uit "Het dertigste jaar" en alle kortere verhalende werken die in de volledige editie van 1978 werden gepubliceerd.

Weinige andere figuren uit de Europese literatuur van de tweede helft van de twintigste eeuw spreken zo tot de verbeelding als de Oostenrijkse schrijver en dichter Ingeborg Bachmann (1926-1973). Die fascinatie heeft voor een belangrijk deel te maken met haar sterk gemediatiseerde biografie en, ruimer, met de symbolische rol die ze heeft gespeeld, dat wil zeggen met haar betekenis als figuur.

Afkomstig uit het wel zeer provinciale en conservatieve Klagenfurt (de hoofdstad van het Oostenrijkse Land Karinthië) sloeg ze al gauw haar vleugels uit: ze woonde en werkte in grote Europese steden als Wenen, Berlijn, München en Rome, en koos voor een moderne en vrijgevochten levensstijl, inclusief een bewogen liefdesleven, met als partners onder meer grote namen als Paul Celan en Max Frisch. Laatstgenoemde liefdes zouden trouwens tragisch eindigen: een leven met de zwaar getraumatiseerde Celan bleek onmogelijk, de relatie met Frisch liep uit in een catastrofale breuk. Naast de ‘reguliere’ liefdesrelaties zijn er ook de suggesties van een grote seksuele appetijt en nogal kinky voorkeuren. Ook de psychische problemen waarmee Bachmann af te rekenen had en haar verslaving aan alcohol en alle mogelijke ‘tabletten’ spreken tot de verbeelding, net als haar gruwelijke levenseinde in Rome, waar ze overleed aan de gevolgen van ernstige brandwonden (opgelopen toen ze ongetwijfeld zwaar bedwelmd per ongeluk haar nachtpon in brand stak) en wellicht ook van een te abrupte ontwenning. Dat alles is gedocumenteerd en gefictionaliseerd in een waaier van verhalen, uitspraken en studies en in een aantal zeer bekend geworden foto’s, waarop de fan naar believen zijn fantasieën kan projecteren.

Bijna vijftig jaar na haar dood lijkt het status van Ingeborg Bachmann (1926 - 1973) alleen maar mythischer te worden. Dankzij haar stilistische brille en intellectuele bravoure vindt ze steeds opnieuw haar weg naar jonge generaties lezers en schrijvers, wat haar wereldwijd een schare devote bewonderaars heeft opgeleverd. 'Het meest waarachtige portret van het vrouwelijke bewustzijn sinds Sappho', schreef Rachel Kushner over Bachmanns semi-autobiografische roman 'Malina'. Toch was haar werk in onze contreien jarenlang onvindbaar. De bundeling van haar verzamelde verhalen brengt daar eindelijk verandering in. Een herontdekking van formaat. Bachmann schuwde het type proza dat louter 'esthetische bevrediging' nastreeft, maar eiste van literatuur dat die grensverleggend is, gericht op nieuwe inzichten en een nieuw begripsvermogen.

Bijna alle personages bevinden zich op het kritieke punt waarop hun oude, vertrouwde leven onhoudbaar is geworden en het roer moet worden omgegooid.

Het titelverhaal uit de verhalenbundel 'Het dertigste jaar' (1961) vertelt over een man die dertig wordt en in een diepe crisis tuimelt. 'Hij werpt het net herinneringen uit, werpt het over zich heen en trekt zichzelf, buitmaker en buit ineen, over de drempels van tijd en plaats om te zien wie hij was en wie hij geworden is.' Het is een jaar waarin hij gebroken wordt, maar ook loutering vindt. De dichter in Bachmann bepaalt de toon in dit verhaal, dat poëtisch en abstract is.

‘Jeugd in een Oostenrijkse stad’ speelt zich af in Klagenfurt en beschrijft de kindertijd in deze stad. Dit omvat niet alleen spelletjes en lange zomers, maar ook een lustmoordenaar, verliefdheid, winterdagen, oorlogservaring.

In ‘Tussen moordenaars en gekken’ ontmoeten vier gerespecteerde Weense burgers elkaar regelmatig aan de stamtafel. Je maakte carrière in de naoorlogse periode en maakte indruk in Wenen. Er is een afdelingshoofd omroep, een hoogleraar geschiedenis, een cultuurpromotor en een uitgeverij. Ze zijn eigenwijs en nog steeds fascistisch, wat duidelijk blijkt uit hun gesprekken. Uiteindelijk slaan ze een vreemdeling dood. Tegelijkertijd zitten hun vrouwen thuis in hatelijke tirades en eenzaamheid, wensend dat hun echtgenoten zullen sterven.

In 1972 verschijnt Bachmanns tweede bundel korte verhalen met onderandere Simultan.

Nadia, een oudere simultaantolk, heeft grote problemen met het feit dat ze constant vreemde woorden moet spreken. Haar identiteit komt in gevaar omdat ze zich niet kan bevrijden van de overweldigende kracht van woorden.

Samen met haar collega Ludwig Frankel reist ze naar Calabrië en de zee. Maar de verbinding mislukt omdat de twee geen gemeenschappelijke taal kunnen vinden. Ten slotte zit Nadia in een hotelkamer en probeert tevergeefs een stuk uit een Italiaanse bijbel te vertalen, wat haar niet lukt en haar weer in het leven gooit.

Bijna alle personages in de bundel bevinden zich op het kritieke punt waarop hun oude, vertrouwde leven onhoudbaar is geworden en het roer moet worden omgegooid. 'Een nieuw begin zou het zijn', zegt Charlotte in de koortsige vertelling 'Een stap naar Gomorra'. 'Maar hoe moet je je naakt tonen, bij de allereerste keer?' Het is een verhaal dat zich afspeelt in één verhitte nacht, waarin Charlotte beseft dat ze niet haar eigen leven leidt, maar dat alles in haar wereld wordt bepaald door de mannen om haar heen. Badend in een rode, beroezende gloed dient de jonge Mara zich aan als een uitweg. Of hoe de liefde voor een vrouw het pad naar zelfbeschikking zou kunnen openen.

Bachmann haar verhalen zijn weerbarstig, stoutmoedig en virtuoos. Het moet een helse klus zijn geweest om Bachmanns fijnzinnige en genuanceerde taal om te zetten naar het Nederlands, maar vertaler Paul Beers deed het met klasse.

André Oyen
Leestip van André Oyen
Via papier de wereld rondreizen.

Verzamelde verhalen / Ingeborg Bachmann ; vertaald en ingeleid door Paul Beers ; met een nawoord van Ingeborg Dusar
Titel:
Verzamelde verhalen / Ingeborg Bachmann ; vertaald en ingeleid door Paul Beers ; met een nawoord van Ingeborg Dusar
Auteur:
Ingeborg Bachmann
# pagina's:
449 p.
Uitgeverij:
Koppernik
ISBN:
9789083089850
Materiaal:
Boek
Aanbevolen voor:
Hoogstaand,
Inspirerend,
Tijdloos
Doelgroep:
Volwassenen

Gerelateerde leestips