een heerlijk boek om heel zuinig te lezen

Schilder en dichter Jan Vanriet (° 1948, Antwerpen) studeerde aan de Koninklijke Academie in Antwerpen en ­debuteerde in de jaren 70 met licht­voetig, kleurrijk werk in popart-traditie. Hij is aquarellist en ­illustrator, onder meer van bundels van Hugo Claus (Het teken van de hamster) en Cees Nooteboom. Hij werkte ook in opdracht voor Revolver en De Morgen, maakte scenografie en toneeldecors voor Behoud de ­Begeerte. Plafondschilderij voor de Bourla en ­muurschildering voor metrostation De Brouckère. Hij exposeerde met 'Gezichts­verlies' in Kazerne Dossin (2013), met portretten van Holocaustslachtoffers, en reisde ook naar het Joods ­Museum in Moskou. De titel, Radeloos geluk, verwijst naar mensen die geloofd hebben in een utopie en die hun illusies zijn kwijtgespeeld. Ze dachten dat de utopie hen het grote maatschappelijke geluk zou schenken. Maar zoals de revolutie altijd haar kinderen opeet, zo zijn ze de eerste slachtoffers geworden. In hoever de verklaring van de titel ook toepasselijk is voor de auteur zelf, laat ik aan de lezer ter beoordeling over! Het is een lijvig egodocument waar Jan Vanriet de voorbije zeven jaar aan werkte. Het prozaboek biedt een bonte mengeling korte stukken, met als denkbeeldige rode draad een omgevallen archiefkast vol oude foto’s. Het voert naar ‘een verhaal van verwachting en averij’. Kronieken, dagboeknotities en anekdotes wisselen af met reisverslagen. Overpeinzingen over kunst en over het wereldtoneel brengen intieme portretten van goede bekenden als Ivo Michiels, Julien Schoenaerts en Hugues C. Pernath. Een strakke chronologie is er niet. Van het rebelse jaar 1968, toen Vanriet in Antwerpen een Protest Read In organiseerde tegen schrijverscensuur, gaat het naar een tentoonstelling in het Smak die vakkundig gefileerd wordt. De rijke, westerse culturele erfenis is Vanriets humuslaag, zo stelt de auteur zeer regelmatig. En er zijn het oorlogsleed en de trauma’s, het beladen verleden dat sinds de late jaren 80 ook in zijn schilderijen opduikt. Vanriets beide ouders en een oom zaten in het verzet en overleefden het concentratiekamp – zijn vader speelde als violist in de Lagerkapelle van Mauthausen. Die familiegeschiedenis komt steeds meer en meet op de voorgrond. Als je al van eenb rode draad in dit boek kan spreken is dat vooral de milde verbazing over de teloorgang van onbekommerde vrijheid en ook het optimisme van vroeger, toen Breyten Breytenbach nog gewoon de krant zat te lezen aan Vanriets ontbijttafel, Martin Amis rustig zijn volle agenda omgooide om een goed gesprek met Hugo Claus te kunnen voortzetten, boeken nog lange, verhalende titels mochten hebben en socialisten het nog aandurfden om strijdliederen te zingen. Radeloos geluk is een heerlijk boek om heel zuinig te lezen om van al de herinneringen van een groot kunstenaar mondjesmaat te genieten en blijven te genieten.