Je moet ze voelen, de zee

OCEAAN VAN EEN ZEE. Alessandro Baricco. *****

Eigenlijk zou ik als bespreking gewoon een wit blad moeten plaatsen. Leeg. Schijnbaar leeg. Zoals een schilderij van Plasson, een van de merkwaardige personages die – niet zo toevallig als het aanvankelijk lijkt – bijeen zijn gekomen in de al even mysterieuze herberg Almayer, bij de zee. Plasson probeert dag na de dag de zee te schilderen, de essentie van de zee. Dus schildert hij met water van de zee.

Zoals Plasson wil vinden waar de zee begint, wil de wetenschapper, die de limieten van alles in een encyclopedie (die nooit voltooid kan zijn) wil onderbrengen, net wil ontdekken waar de zee eindigt.

Er is de schrijver die zegt dat, als het onmogelijk is geworden om zoals de oude man van weleer de zee te zegenen, dat je haar alleen nog maar kunt zeggen. Je begint met duizend pagina’s of meer, en je schrapt, en schrapt, en je kijkt en je luistert naar de woorden die overblijven tot er slechts één overblijft. Slechts één. En dat mag niet het woord zee zijn. ‘Maar dat is onmogelijk!’ ‘Wie zegt wat onmogelijk is?’

Er is de buik van de zee, waarin je de waarheid ontdekt, de echtheid. Die ontdek je slechts in momenten van wanhoop. En daarom is iemand, die in de buik van de zee geweest is, voor altijd ontroostbaar. Wat hij gezien heeft, blijft in zijn ogen, wat hij gedaan heeft blijft aan zijn handen, ook de gruweldaden, wat hij gevoeld heeft blijft aan zijn ziel kleven. Alleen wie nooit onveiligheid heeft gekend, kan gered worden.

In de buik van de zee vergaan schepen, al zijn schepen de ogen van de zee. Waarom zou ze die dan opslokken? ‘Doe jij dan nooit je ogen dicht misschien?’
Zoals liefde de ene keer moordt en de andere keer troost.

De zee is de spiegel van de menselijke ziel: tot welke gruwel we in staat zijn, tot welke liefde.

Er is de mooie vrouw die zegt: alleen het verlangen kan ons redden.
Ook al weet ze dat het verlangen en het leven niet dezelfde weg gaan.

Er is de jonge vrouw die naar zee wordt gestuurd om er in ondergedompeld te worden en te overleven; alleen zo kan ze van haar angsten genezen.

Er is pater Pluche die gebeden schrijft voor de zoekenden, dus voor zichzelf.

Je mag niet proberen dit boek te begrijpen met je hoofd, ook al barst het van de wijsheden die je dwingen stil te staan bij jezelf, in jezelf af te dalen, in jouw eigen buik van de zee.
Je moet in dit boek durven onderduiken, onder de golven, je laten meevoeren, verloren zijn, weer boven komen, gered worden. Toch wel. Gered worden.

Als je de zee kunt zeggen. Zelfs als je haar niet kunt zegenen.
Zolang er kinderen zijn met dromen en onbevangenheid.
Als je jezelf kunt bevrijden.

Ik kan me voorstellen dat, zeker in het begin, sommige lezers afhaken omdat je een aantal zinnen best een tweede keer leest, omdat ze het verhaal te hermetisch vinden. Omdat ze te ongeduldig zijn om traag te lezen. Maar wie doorzet wordt veelvoudig beloond, verrast, ontroerd. Die blijft achter met een glimlach om de mond en kippenvel op de armen. Met heimwee. Die wil naar zee. Ik wil naar zee.