Kruipt deze keer wel onder de huid

Norwegian Wood, de roman, is de internationale doorbraak en een bestseller van de wereldberoemde Japanse auteur Haruki Murakami. Geschreven in 1987 beschrijft het een coming-of-age of Bildungsverhaal zo je wil van de Japanse student Toru Watanabe. Het boek is doordrenkt van nostalgie en een zekere melancholie. Doorheen heel het boek en natuurlijk de titel zijn de Beatles en hun songs weer dichterbij gekomen. Watanabe kijkt als 37-jarige terug op zijn studentenjaren aan een universiteit in Tokio in de jaren 60 van de vorige eeuw. Het verlies van zijn jeugdvriend en zijn ontluikende seksualiteit zijn de grote thema’s van het boek.

Ik las dit boek al enkele jaren geleden en kreeg er toen geen connectie mee. Daardoor kwam Murakami aan de kant te liggen voor mij. Onlangs bespraken we het boek in een leesclub, en las ik het terug. Na de tweede lezing en zeker na de bespreking in groep kon ik het boek deze keer veel beter waarderen.

De waardering voor de weliswaar simpele maar poëtische taal is er zeker. Enkele straffe zinnen doorheen het boek komen als het ware bijna toevallig voorbij maar toch ook weer niet. Omdat het over herinneringen van de hoofdpersoon gaat, is er niet altijd evenveel consistentie in het verhaal. Herinneringen liggen ook nooit vast, soms evolueren ze doorheen de tijd. Het verhaal verloopt grotendeels chronologisch, bepaalde stukken komen wel vager over dan andere.

Er is een link met de geschiedenis van Japan in de vorm van de referentie naar de studentenrevolte in Japan die er ook plaats vond in de jaren 60, maar die op een ironische manier wordt beschreven en waarvan de hypocrisie in de kijker wordt gezet. De druk van de Japanse behoudsgezindheid en de prestatiegerichte cultuur in Japan al vanaf jonge leeftijd waren en zijn nog steeds grote verschillen met de Westerse mentaliteit, die zeker in de laatste jaren haar focus ook naar het mentaal welzijn heeft verschoven. Of Japanners nu naar school gaan of werken, de stress om niet meer bij de gemeenschap, het gezin of het werk, te horen als de studieresultaten of werkprestaties niet volgen, is enorm. Dat komt zeker naar voor in dit boek.

De hang naar vrijheid en tegelijkertijd acceptatie zijn zoals altijd een tweesnijdend zwaard. Tijdens zijn studentenjaren trekt Watanabe enerzijds op met andere studenten in de buitenwereld, waarin het over puur genot gaat en het ontlopen van verantwoordelijkheid. In de binnenwereld van Watanabe en zijn vrienden gaat het over liefde, vriendschap, zelfmoord, eenzaamheid, depressie, het verlies van ouders en familie. Hij raakt verscheurd in zijn gevoelens voor de twee vrouwen in zijn wereld. In het verdriet om zijn verloren vrienden leert Watanabe over de dood: ‘De dood is niet het tegendeel van het leven, maar omgeeft ons tijdens ons leven voortdurend’. ‘Geen enkele waarheid kan het verdriet om het verlies van een dierbare helen. Geen enkele waarheid, geen enkele oprechtheid, geen enkele kracht, geen enkele vriendelijkheid kan dit verdriet helen. We kunnen het verdriet over ons heen laten komen en er iets van leren, maar wat we ervan geleerd hebben zal bij het volgende onverhoopte verdriet geen enkel nut hebben.’

De gevoeligheid om de connectie te leggen met de personages was er deze keer zeker wél. Norwegian Wood is echter geen evident boek, het is niet zo vanzelfsprekend om te lezen. Het verhaal vouwt zich maar langzaam open en het begin komt nogal traag op gang. Er is tijd nodig om in het ritme van de auteur te komen, hoewel dit niet aan de ogenschijnlijk eenvoudige stijl en het taalgebruik ligt. Op zich is dit geen gebrek in het boek, de zielenroerselen van Watanabe wekten af en toe hevige emoties op bij mij, zijn wanhoop en het zoeken naar zijn weg maakten dat het boek nu gaandeweg onder mijn huid kroop.