Een man naar wie de mensen opkijken

Een van mijn Vlaamse favoriete auteurs is Erik Vlaminck (Kapellen, 1954). Hij kreeg als romanschrijver bekendheid met Het schismatieke schrijven, zijn zesdelige roman fleuve over het ongewone leven van gewone mensen in het Vlaanderen van de 20ste eeuw. In 2008 verscheen Suikerspin en in 2011 Brandlucht. In 2013 werd de novelle Miranda van Frituur Miranda uitgebracht, een spin-off van Suikerspin. Suikerspin en Brandlucht waren voor mij hoogtepunten uit de hedendaags Vlaams- Nederlandse literatuur en ook Zwarte brug ging dezelfde richting uit.

Erik Vlaminck is niet alleen een goed schrijver, hij is ook een geëngageerd schrijver die zich bekommert om de mens aan de rand van de maatschappij. De auteur heeft al heel vaak schrijnende toestanden vastgelegd gebed in een typisch volks kader.

Zijn nieuwe roman Iconen, gebaseerd op gebeurde feiten, confronteert ons wel met héél schrijnende toestanden uit de psychiatrie van de jaren zeventig van de twintigste eeuw. Vermits hij in de periode in psychiatrie werkte is hij wel vertrouwd met bepaalde onfrisse praktijken die er toen heersten. Het verhaal wordt in de ik-vorm verteld door broeder Medard. Wekelijks gaat hij op bezoek bij zijn dementerende moeder in een woonzorgcentrum en in monoloogvorm praat hij met haar, al komt er meestal geen antwoord, over alles (en dat is heel veel) wat hem kwelt. Die zondagse afspraken zijn klaagsessies over patiënten met wie niks aan te vangen is, dokters die niet deugen, allerlei instanties die zich bemoeien met zijn werk en jonge werknemers, onder wie ook een ‘langharig sujet’ dat Erik Vlaminck heet, die met revolutionaire ideeën de werking van het centrum ondermijnen. Zijn moeder is de enige persoon aan wie Medard echt alles durft te vertellen. Hij heeft nooit een roeping gehad en hij is ingetreden als broeder omdat het de enige manier was om te ontsnappen aan een huwelijksleven met de verantwoordelijkheid voor vrouw en kinderen. Als broeder was hij in zijn ogen alsnog een man die er in de ogen van zijn moeder toe deed, een man naar wie de mensen opkijken.

Medard is verantwoordelijk voor de administratie en de boekhouding in de instelling. Aanvankelijk lijkt hij ontvankelijk voor de kritiek die leken hebben op de regels in het instituut. Maar dan verdwijnt zijn belangstelling voor de mening van anderen en komt de echte Medard naar voren. Hij buit de misstanden in de instelling uit , verdient er goed aan, maar vergroot zo nog het lijden lichamelijk en geestelijk van de bewoners. Het is onvoorstelbaar wat er aan misstanden in de instelling heerst. Er is geen enkel plan van aanpak, geen begeleiding, de patiënten liggen op de grond en hebben doorligwonden.

Iconen is een heel confronterend boek, gekruid met zwarte humor, over onkunde en onverschilligheid voor menselijk leed, geschreven in eenvoudige maar zo mooie taal.