Guido Gezelle slaagde erin om van taal muziek te maken

Citaat :

'k Zal mij van te dichten zwichten,/

zoo 't mijn hert niet wel en gaat:/

wie kan rijpe bezen lezen/

van een tak die drooge staat?/

Laat de lieve wonnenbronne,/

laat het leutig zonnenvier,/

laat de versche blommen kommen,/

laat weêrom de lente, alhier!/

Guido Gezelle (Brugge, 1 mei 1830 - 27 november 1899) was een Vlaamse rooms-katholieke priester, lyrisch dichter en hekeldichter, taalwetenschapper en vertaler. Hij is bekend om zijn fijnzinnige gedichten over de natuur, zijn beeldend taalgebruik en als virtuoos taalkunstenaar. O 't ruischen van het ranke riet en uit de dichtbundel Vlaamsche Dichtoefeningen (1858) zijn slechts twee van zijn bekendste werken.

De thematiek van zijn gedichten is typisch romantisch, met onderwerpen als natuur, vriendschap en de dood.

In 1854 werd hij tot priester gewijd. Gezelle werd leraar aan het Klein Seminarie van Roeselare, waar hij vroeger gestudeerd had. Aanvankelijk gaf hij de lessen boekhouding en natuurlijke historie, maar later werd hem ook het taalonderwijs opgedragen. In de schooljaren 1857-1858 en 1858-1859 werd hij er tot zijn groot genoegen titularis van de poëzieklas. Hij had goede vriendschapsrelaties met zijn leerlingen, onder andere met Eugène Van Oye, voor wie hij Dien Avond en die Rooze schreef.

Gezelles eerste dichtbundel was Vlaamsche Dichtoefeningen (1858). De voor die tijd onorthodoxe, niet-verheven taal waarin hij dichtte werd buiten West-Vlaanderen aanvankelijk niet bijster gewaardeerd. In het noorden van Nederland vond men hem veel te Vlaams in zijn taalgebruik. Ook werd hij, vooral van antiklerikale liberale zijde, hevig aangevallen om het godsdienstige vroom karakter van veel van zijn dichtwerk.

Overtuigd flamingant Guido Gezelle was nauw verbonden met een vroege Vlaamse bewustwording en zijn poëzie werd vaak enkel vanuit dit gezichtsveld gelezen. Een brief van 21 oktober 1862 aan Frans de Cort werpt voor Paul van Ostaijen in 1925 een totaal nieuw licht op Gezelle's poëzie. Een bloemlezing van zijn gedichten, geschreven tussen 1848 en 1897, toont een dichter die zicht ontpopt tot een rasechte taalvirtuoos. Het West-Vlaamse dialect als een unieke uitdrukkingsvorm laat hem toe gevoelens te uiten in zuivere lyriek, waarin dynamische, instinctieve, spontane poëzie de expressie is van zijn gevoelsleven. Daarbij ligt niet zozeer de nadruk op zijn eigen individuele gevoel, maar eerder op het gevoel op zich, dat van de hele mensheid. Bijzonder klankrijke poëzie, een enorme taal- en vormbeheersing en taalmuzikaliteit zijn het handelsmerk van Gezelle geworden, die nog steeds actueel blijft en met smaak gelezen kan worden.

Zoals samensteller Matthijs de Ridder opmerkt in het nawoord, is het lezen van Gezelle soms een evenwichtsoefening. Gedichten als 'Het meezennestje' ('tak-op, tak-af, tak-uit, tak-in, tak-om') of 'Congolanders' ('Zappo-zap, dat hoore ik gerne') hebben geen enkele omkadering nodig

Naast dat kommerloze taalplezier is er ook de moralist Gezelle, een aspect waar we in deze postmoderne tijden eerder nerveus om giechelen. Een werk als 'De Belg in 1848' is onmogelijk te lezen zonder dat te kaderen in de revolutiegolf die woekerde door Europa in 1848. Het biedt een inzicht in de romantische inborst van het ontluikende nationalisme dat vorm gaf aan de naties zoals we ze nu kennen en als 'normaal' beschouwen.

Zoals Van Ostaijen opmerkte, hoef je de overtuigingen van Gezelle niet te delen om zijn taal te appreciëren.

Guido Gezelle slaagde erin om van taal muziek te maken. In dit boek draait het om een bloemlezing van zijn bekendste werken: Traagzaam trekt de witte wagen, Als de ziele luistert, Ego flos, Krinklende winklende waterding enzovoort.

Matthijs De Ridder heeft voor een prachtige uitleiding gezorgd waarin de ziel van Gezelles poëzie heel indringend aan bod komt.