Leestip van Guy Peters

Kunstenaarschap als work-in-progress

11 augustus 2020

Joe McPhee, de Amerikaanse legende van de vrije muziek die dit jaar ook 80 wordt, schreef ooit een compositie met de titel “Give Them Their Flowers While They’re Here.” Een oproep om krediet te geven aan wie het verdient en de meesters niet pas te eren als ze verdwenen zijn, maar ook eentje om in het moment te leven. Toepasselijke woorden wanneer je het hebt over de muziek en verdiensten van Fred Van Hove (°1937), door Joachim Ceulemans in het voorwoord terecht omschreven als de peetvader van de vrije muziek in België.

Toch is deze box geen nostalgische terugblik, zoals ook snel duidelijk wordt door Hugo de Craens kleurrijke en uitgebreide essay vol verwijzingen en betekenisvolle omwegen. Het verhaal dat de Craen uit de doeken doet is er geen van heroïsche vastberadenheid met een klassieke David Copperfield-aanpak, maar eentje die gretig gebruikt maakt van persoonlijke dagboekfragmenten en gedachten waaruit Van Hove’s intelligentie en spitsheid blijkt. Plots zat hij in de maalstroom die de Big Bang van Machine Gun (Peter Brötzmann Octet) teweegbracht, en van daar ging het verschillende richtingen uit.

Je kan dit verhaal niet vertellen zonder het te hebben over Van Hove’s trio met collega-titanen van de improvisatie Brötzmann en Han Bennink, en de turbulente vrijheid die ze opeisten. En als Van Hove’s pianospel aanvankelijk nog wat verwantschap vertoonde met dat van die kerel met z’n 88 gestemde drums, dan was er ook het besef dat hij vanaf het begin anders was, en de muziek die van over de oceaan kwam personaliseerde met invloeden uit de klassieke muziek, volkse thema’s uit zijn jonge jaren en, intussen al even bekend, de inspiratie die kwam van de beiaard van de Antwerpse kathedraal.

Toen Van Hove solo ging na het opheffen van dat trio ging hij niet alleen de piano herontdekken, zo benadrukt de Craen, maar ook andere creatieve ideeën najagen die zijn unieke positie als improvisator nog eens benadrukken. Hij werkte rond films, verfijnde zijn solopraktijk en startte allerhande nieuwe projecten en samenwerkingen, waarvan sommige vruchtbaar, maar van korte duren waren, en andere uitgroeiden tot volwaardige verhalen. Zijn trio met Annick Nozati en Johannes Bauer was er een dat z’n eigen aandacht verdient, net als het hoofdstuk rond Musica Libera of WIM (Werkgroep.Improviserende Musici), waarvan het belang niet overschat kan worden.

Van Hove’s discografie is opvallend excentriek en divers, maar tegelijkertijd is het ook allemaal Van Hove-muziek, doordrongen van de gedetailleerde complexiteit van ‘s mans karakter. En als zijn queeste om de geluiden te vinden die tussen de pianonoten verstopt zijn in theorie onhaalbaar is, dan klinkt het regelmatig alsof net dat gebeurt. Hij legt speelzones bloot die nieuw en hyperpersoonlijk aanvoelen. De drie Fred Van Hove At 80-concerten die hier verzameld bij elkaar gebracht werden, zijn erg verschillend – een solo performance, een orgelconcert en een trio met meesters Evan Parker en Hamid Drake – maar samen schilderen ze een portret dat je een idee geeft van wie Fred Van Hove was en is.

De solomuziek van Van Hove, hier op piano en orgel, betreedt weidse panorama’s en droomstaten, en gebruikt knoestige uitweidingen die altijd bewaken dat het nooit zomaar sfeermuziek is. Van Hove’s spel is altijd in en van het moment. Geworteld in het verleden, vooruitblikkend, het nu binnenstebuiten kerend. En als de energie en humor van Van Hove de laatste decennia iets minder direct en uitbundig waren dan in zijn jongere jaren, dan werden ze vervangen door iets even waardevol: een complexe en rijke artistieke identiteit die in meerdere contexten z’n kracht bewaart. De trio-performance met Parker en Drake (zijn er betere luisteraars denkbaar?) is het ultieme bewijs dat Van Hove op z’n 80ste nog steeds in staat was om de muziek te laten leviteren naar benijdenswaardige hoogtes.

En dat is het dan? Hopelijk niet. De volledige biografie van Fred Van Hove moet nog geschreven worden. Er is een weelde aan materiaal voorhanden en het is een verhaal dat verteld moet worden door iemand die er de tijd en middelen voor heeft en krijgt. Intussen vult Fred Van Hove At 80 op Dropa Disc wel die leegte. Het geeft eindelijk wat krediet aan een artiest die “meer getolereerd dan geaccepteerd of erkend werd”, en doet dat met deze prachtig vormgegeven publicatie. Geen oefening in nostalgie, maar net het tegendeel: leven en kunstenaarschap als work-in-progress.

Leestip van Guy Peters

Titel:
Fred Van Hove At 80 (boek + 3cd)
Auteur:
Hugo de Craen
# pagina's:
80

Gerelateerde leestips