Einde van de slavernij, begin van de onderwerping

Historicus Martin Bossenbroek bezocht in 2022 het eiland Zanzibar en was diep geschokt toen hij, een expositie bekeek over de gruwelen van de Oost-Afrikaanse mensenhandel in de 19de eeuw. Honderdduizenden mannen, vrouwen en kinderen werden uit het binnenland ontvoerd en op Zanzibar als slaven verkocht.

Vanaf de 7de eeuw zijn naar schatting 14,5 miljoen Afrikanen als slaven naar het Midden-Oosten gevoerd, met een piek in de 19de eeuw. De meesten kwamen uit de Sahel en werden door de Sahara gedreven. Ongeveer twee miljoen kwamen uit Oost-Afrika en werden vanaf de ‘Swahili-kust’ verscheept. Zanzibar werd in de 19de eeuw het centrum van de driehoekshandel tussen Afrika, het Midden-Oosten en India over de Indische Oceaan.

In 1873 dwingt Groot-Brittannië de sultan van Zanzibar tot het sluiten van de plaatselijke slavenmarkt, het centrum van de Oost-Afrikaanse mensenhandel. Een kwart eeuw later is het op het hele eiland gedaan met de slavernij. Net als met de onafhankelijkheid van het sultanaat. Na de kortste oorlog in de geschiedenis – nog geen drie kwartier – wordt Zanzibar een Brits protectoraat. Einde van de slavernij, begin van de onderwerping. Het westerse imperialisme is, heel paradoxaal, zowel humanitair, commercieel als agressief.

In De Zanzibardriehoek beschrijft Martin Bossenbroek de laatste episode in de slavernijgeschiedenis vanuit de direct betrokkenen: de zendeling-ontdekkingsreiziger David Livingstone, bijgestaan door bevrijde slaven als James Chuma en gevolgd door avonturiers als Henry Stanley. Sultan Barghash en slavenhandelaar Tippu Tip verzetten zich, maar moeten buigen voor één man, de diplomaat John Kirk. Uiteindelijk is ook Kirk zelf niet meer dan een knecht van de werkelijke hoofdrolspelers in de Europese regeringscentra.

De Zanzibardriehoek gaat uiteindelijk over goede bedoelingen, kwade opzet en de tragiek van Afrika, het slaafgemaakte continent. Met De Zanzibardriehoek toont Martin Bossenbroek dat hij tot de beste en meest gedreven geschiedschrijvers van het Nederlands taalgebied behoort.