De schaduw van Kafka

De Pakistaan schrijver Mohsin Hamid scoorde hoog met geëngageerde social fiction-verhalen zoals De val van de fundamentalist (2007) en Exit West (2017).De laatste witte man/The Last White Man opent met een echo van Kafka:Op een ochtend werd Anders, een blanke man, wakker en merkte dat hij diep en onmiskenbaar bruin was geworden.Trouwe Lezers zullen de sensueel lyrische stem van Hamid onmiddellijk herkennen, maar er is een onderstroom van angst die aanvoelt als een vertrek. Jong en fit werkt Anders in een sportschool in een naamloos, overwegend blank land. Hij heeft zojuist opnieuw contact gemaakt met Oona, een jeugdvriendin en nu yoga-instructeur; hun romantiek laait op terwijl andere blanke mensen ook op mysterieuze wijze donkerder worden. Een gevoel van urgentie verspreidt zich over de hele planeet: Anders' zieke vader probeert zijn zoon vast te houden, terwijl Oona's moeder de door blanke bendes aangewakkerde rellen toejuicht. Net als Hamid in zijn vorige boek Exit West serveert hij de lezer van The Last White Man het magisch realisme als feit. In Exit West verschijnen er eenvoudig deuren waardoor mensen kunnen migreren. In The Last White Man wordt Anders in de eerste zin “onmiskenbaar bruin”. In plaats van dat de magie het verhaal is, creëert de magie een basis voor Hamid om de mensheid te onderzoeken en, in het geval van deze roman, de constructie van ras te ondervragen. Anders' bruine huid, weerspiegeld in de spiegel, veroorzaakt een 'moorddadige woede' in hem en dwingt hem zijn spiegelbeeld te slaan. Anders verlaat zijn appartement dagenlang niet, en als hij dat wel doet, realiseert hij zich dat hij zich op een heel andere manier door de wereld beweegt en niet langer profiteert van de anonimiteit waarvan hij beseft dat deze aan zijn witheid te danken is. Hij realiseert zich dat ‘het zoeken naar zijn witheid het tegenovergestelde was van witheid’.Het uitgangspunt van The Last White Man heeft een sterke tot nadenken stemmende kant. Dit is een dans, in mooi proza, tussen sociaal constructionisme en racisme in een sciencefictionverhaal met een dystopisch tintje. Sociale sciencefiction? Misschien.