“Praten met een Levend Boek als remedie tegen taboes en vooroordelen” - interview met Seckou Ouologuem

Seckou, je staat bekend als slamdichter maar wat is een “slam” dichter?

Een Poetry Slam is een wedstrijd of een tornooi zoals een Grand Slam. Er zijn officiële regels die gerespecteerd moeten worden. Geen props, een tijdslimiet, een jury, etc. Slam Poetry is wat de dichters er in de echte wereld van maken. Het heeft dus veel weg van een slam maar je moet geen regels volgen. Er zijn wel bepaalde dingen die ietwat universeel gedragen worden zoals rekening houden met je publiek, het levendig houden, probeer aanwezig te zijn en je tekst van het papier af te halen. Jij bent de belichaming van je gedicht, niet je bundel.

Je was tussen 2020 en 2021 Antwerpse stadsdichter. Wat betekende dat voor jou?

Het was een compliment, je wordt door literaire organisaties gekozen uit honderden dichters en wordt ondersteund door de stad. Je mag spreken tegen een half miljoen Antwerpenaren. Toch kennen maar weinig mensen het stadsdichterschap en wat wij aan het uitspoken zijn. Het stadsdichterschap is voor mij een stevig leerproces geweest. Wat doe je als je een platform en dus macht krijgt? Distribueren! Ik stelde mezelf ook vragen, zoals voor wie doe je het en wat wil je bereiken. Ik leerde ook dat je blijkbaar toestemming nodig hebt om dingen uit te brengen, het wordt politiek op een of andere manier. Ik ben gewend te doen wat ik wil en wanneer ik daar zin in heb, die vlieger ging niet meer op zeg maar.

Je bent als tiener begonnen als rappen in een hiphop groep. Hoe evolueerde het dan verder?

Dit verhaal heb ik al een paar keer gedaan (lacht). Op mijn dertiende begon ik met vrienden op pleintjes te rappen. Eerst was dat natuurlijk in het Engels want mijn idolen waren Engelstalig (KRS-One, Rakim, Bahamadia, Wu-Tang) maar na de racistische moord op Joe van Holsbeeck schreven we een Nederlandstalige track. Daar kreeg ik veel reacties op en het maakte emoties los. Het viel me toen pas op dat het in het Nederlands verstaanbaarder was en dus beter binnenkwam. Enkele jaren later begon ik met slam poetry in het Nederlands. Bij rappen moet je rekening houden met de beat, in Slam ben jij die beat dus heb je meer vat op de hele performance waardoor je meer focus op de inhoud kan leggen en meer uit je kader kan stappen. Rap is de grootste en populairste vorm van muziek en tekst. Bij slam zijn er minder elementen waardoor de focus daarop groter wordt. Zelfs een willekeurige beweging gaat al gauw betekenis krijgen.

Hoe wil jij mensen betrekken bij poëzie?

Door ze mee te laten doen. Iedereen heeft het recht zijn of haar verhaal te vertellen, met woord en betekenis te spelen, zich te laten horen en zien. Dit is waar poëzie volgens mij voor dient. De Levende Bib past hier ook perfect in. Dat is geen poëzie maar dat is even krachtig, het is allemaal storytelling op de ene of andere manier. Samenwerken in plaats van op je eiland te gaan zitten om van daar af en toe iets naar buiten te duwen. Het is geven en nemen, bevragen en weigeren. Als je te breed gaat, dan bereik je veel mensen oppervlakkig en ga je diep dan heb je misschien wel keiveel impact maar ook veel (gemeenschaps)geld, tijd en energie gestoken in iets dat maar enkele mensen bereikt. Er is geen juist antwoord. Wij bedenken de wereld en gaan die dan zo maken, woorden kunnen ongelofelijk impactvol zijn dus 1 persoon inspireren kan even belangrijk zijn als 530.000 mensen entertainen. Ik zou graag hier in de stad een plek hebben waar mensen actief aan de slag kunnen met woord, het is een “challenge” waar te weinig mee gedaan wordt. In musea mag je niet luid praten, niets aanraken en alleen kijken op de manier dat het je wordt aangeboden. Hoe groter de literaire organisatie hoe stugger blijkbaar. Voor elk potje een dekseltje, maar ik mis daar wel wat innovatie en interactie met de echte wereld.

Klopt het dat je vooral praat met je handen?

Ik praat met mijn hele lichaam, met mijn ogen, met de toon van mijn stem. Ik denk dat woorden soms in de weg staan van wat we echt willen zeg. Ik zou graag leren spreken met mijn handen, gebarentaal dus. Ik ken enkel gang signs, meestal niet erg nuttig in Antwerpen.

Wat is voor jou literatuur?

Alles dat wij beschouwen als zijnde waardevolle teksten. De vraag die je moet stellen is: wie bepaalt wat literatuur is?

Ben je zelf een lezer en zo ja, welke genre?

Ik lees niet genoeg en ik denk dat de kracht van een boek serieus onderschat wordt. Ik ben altijd in enkele boeken tegelijkertijd bezig en lees vooral veel artikelen, gedichten en underground rapteksten en structuren, check MF Doom. Gelukkig heb ik wel het privilege op veel poëzie events te worden uitgenodigd waar ik dan tussen haakjes literatuur kan ontdekken. Ik lees fictie en geschiedenis maar merk dat die twee soms niet van elkaar te onderscheiden zijn, reality being stranger than fiction, everything is politics. In het één weet je dat het leugens zijn en wat het doel is bij het andere meestal niet. Ik lees vooral praktische boeken maar zou meer romans moeten lezen, daar leer je eigenlijk evenveel van. Ik weet graag dingen, wat soms best een valstrik is. Niemand houdt van betweters en het creëert tunnelvisies.

Ik las ook dat onze lelijke Nederlandse taal op poëtische vlak een voordeel is. Wat bedoel je daarmee?

Ja, die uitspraak is me niet in dank afgenomen. Lelijk hoeft helemaal niet negatief te zijn, het is gewoon een herkenning van iets dat schuurt. Bijvoorbeeld “verschrikkelijk” klinkt niet mooi en is dus een lelijk woord maar “verschrikkelijk” omschrijft daarom ook exact wat het moet zijn. Dingen moeten niet mooi zijn. Ik prefereer veel boven mooi zoals eerlijk, is dat dan the ugly truth? Deze taal heeft veel meegemaakt, heeft een zware geschiedenis en ik denk dat gevecht te horen als ik spreek. Liever lelijk en spannend dan mooi en saai. Op mooi raak je gauw uitgekeken en lelijk kan je lastig maken maar whatever. Ik heb sinds ik die uitspraak heb gedaan, mezelf al serieus moeten verantwoorden. Ik ben blij dat mensen voor iets opkomen, geweldig, doe dat nu ook maar voor dingen die er wel toedoen. Een taal is vooral context, referentie, consensus. Het is niet omdat Nederlands je moedertaal is dat het daarom een mooie taal is. De kans wordt wel groter omdat je daarin grootgebracht werd, mooie herinnering in hebt enzovoort. Maar dat is dus ook omgekeerd Misschien vind ik Nederlands wel een lelijke taal omdat het jarenlang als een barrière gebruikt is geweest om van mij ”de ander” te maken. Dit is zo persoonlijk dat het iets losweekt bij mensen.

In welke taal rap je het liefst?

Rap in het Engels omdat het een betere rijm vocabulaire heeft, maar Slam in het Nederlands omdat voor mij daar impact het belangrijkste is en het gewoon veel directer is. Engels is echt heel snel cliché maar ook veel muzikaler, door alle Amerikaanse rappers die de weg al een halve eeuw plaveien.

Vind je gesproken poëzie ook literatuur?

Ja. Ik denk dat wij er meer en meer van aan het terugkomen zijn dat literatuur enkel op papier moet staan, zeker in de poëzie. Papier was enkel de tussenstap naar een performance dus laten we zeggen dat het ook literatuur is . Literatuur is voor mij dan ook zo breed en vaag dat ik de term eigenlijk nooit gebruik. Spoken Word is literatuur, Rap is literatuur, misschien is dat persoonlijk en klopt dat niet maar toch werden die teksten eerst opgeschreven en dan vertaald naar vlees en bloed, dat is literatuur van de hoogste plank, zeg maar tegen de taalpuristen dat ik het gezegd heb. Neem de instagram poet Rupi Kaur bijvoorbeeld, voor de taalpuristen geen hoogstaande literatuur maar voor miljoenen mensen levensveranderend. En dan zijn we terug bij af, wie bepaalt wat literatuur is? Hopelijk niet de Van Dale want die leven nog steeds in de 19e eeuw, ik heb ze gesproken, rillingen over mijn rug dat ik van hun uitspraken krijg. Zij vinden het n-woord nog oké en zo.

Zijn namen als Stromae en Tourist LeMC ook literatuur?

Wat is literatuur, wie bepaalt? Mijn plaat blijft wat hangen. Ik vind dat heel sterke artiesten met sterke teksten. Stromae is voor mij de grootste Belgische muzikant misschien wel ever. Het zijn wel twee verschillende artiesten. Voor mij zijn zij ook literatuur maar dat is hoe je dat zelf wil zien. Daarstraks zat ik met een dichter aan tafel die dit allemaal geen literatuur zou vinden, i don't care.

Wat vind je van de Levende bib waar je geen papieren boeken vindt?

Daarom dus dat je blijft doorgaan op wat literatuur is (lacht). Ik vind het… zeer literair. Stel dat je een boek hebt dat in verschillende richtingen gelezen kan worden, waar je tussen de lijnen kan lezen, een boek dat altijd gaat over iets waar je wat aan hebt, dat is voor mij de levende bib. We hebben het concept afgekeken van Ronni Abergel die “The Human Library” opstartte in 2000. Tot in welke mate je een gesprek over een onderwerp kan coinen blijft maar de vraag. Dit idee lijkt me zo oud als de mens zelf. De kracht ervan is weliswaar niet te onderschatten. Een mens of een boek, wat zou jij kiezen? Er zijn momenteel nog maar 4 boeken maar ze worden gesmaakt.

Welke vier boeken zitten er nu in de levende bib?

Nieuw in de stad, Mentale gezondheid, Dekolonisering en Urgentie rond klimaatverandering. Je kan nu één dag per maand in bib Permeke deze boeken “ontlenen”.

Denk je dat De Levende Bib de beste oplossing is tegen taboes en vooroordelen?

In de Levende Bib ontmoet je echte mensen, ervaringsdeskundigen van de echte school, het leven dus. Mensen met een inspirerend verhaal of een aangrijpende getuigenis. Hun verhalen gaan over verlies, geluk, hoop, verdriet maar ook hoe ermee om te gaan, wat je eruit kan halen, wat van belang is voor hen persoonlijk… Praten met een Levend Boek kan een remedie zijn tegen vooroordelen en taboes, dat is exact waarom “The living Library” in eerste instantie ontstaan is. Andere mensen hebben inzichten die jou verder kunnen helpen inzien, ontkrachten of versterken. Wij samen vormen de mensheid. Het zijn onze verschillen en niet onze gelijkenissen die ons zo veelzijdig en veerkrachtig maken. Er is nog veel werk te doen, er zijn nog veel vragen te stellen, waarschijnlijk heeft iemand die een (levend) boek gaat ontlenen al stappen ondernomen om een materie te begrijpen. Hoe zorgen we er dus voor dat we niet alleen open deuren intrappen? Hoe dan ook: het concept blijft sterk aangezien het interessant is voor beide kanten. Je maakt iets mee en je deelt je ervaring met iemand die daar iets mee is. Je deelt je kennis met iemand die dat erkent, herkent en apprecieert. Ook de manier waarop is belangrijk, je kan inzichten krijgen over hoe mensen denken, voelen, leven en hoe de verhoudingen tussen mensen zijn. Dat de dialoog enkel tussen twee mensen gebeurt maakt dat het bereik niet erg breed is maar maakt het langs de andere kant veel persoonlijker en dus impactvoller.

Ik wil ook “slammen”. Wat moet ik doen.

Vragen stellen, kijken, schrijven en vooral durven. Je zou denken dat je begint met te spreken maar het begint bij luisteren. Je bent je eerste testpubliek. Wat voel je en waarom? Wat wil je en waarom? Waarom zeg ik het zo? Waarom in deze volgorde? Alsof je een code aan het ontcijferen bent om je ware zelf beter te begrijpen. Als poëzie in welke vorm dan ook je koud laat dan ben je gewoon de juiste woorden nog niet in de juiste volgorde tegengekomen. Dat kan je niet forceren, je denkt heel de avond “dat wordt maar niks” en plots hoor je 1 zin die een traan over je wang doet lopen. Of je kwaad uit de zaal doet lopen. Een woord is ook iets fysieks. Denk na over wat je wil zeggen, vertraag je gedachten, zorg dat je iets hebt aan het proces en beslis dan pas of je het wel effectief wil delen.

Seckou, beschrijf jezelf eens in drie woorden.

Check one two.

Bedankt om ons een kijkje te geven in jouw wereld en bedankt voor het fijne gesprek!

Wil jij ook eens is gesprek met een Levend Boek?

Hier vind je meer info: https://www.permeke.org/delevendebibliotheek