Interessante debutante: jonge violiste neemt de pen - interview met Linde Verjans

Linde Verjans, je weet snaren te raken. Tot nu steeds met je viool in het Antwerp Symphony Orchestra maar met de roman ‘Ginette’ nu ook met verhaal en taal. Je vertelt het verhaal van de Franse stervioliste Ginette Neveu die op amper 30-jarige leeftijd omkomt in een vliegtuigongeluk. Een novelle, literaire fictie maar vooral ook een waargebeurd verhaal. Het echter een stempel non-fictie geven zou het verhaal in een ander licht stellen?

Ja, ik heb lang getwijfeld of ik foto’s van de hoofdpersonages, die allemaal echt bestaan hebben, zou toevoegen, maar heb er uiteindelijk toch voor gekozen om ze weg te laten. Ook een krantenartikel over een van de hoofdpersonages heb ik uiteindelijk niet in het boek opgenomen, net om duidelijk te maken dat het geen biografie is, maar een gefictionaliseerde versie van het verleden. Op die manier is er meer ruimte voor de lezer om er zijn of haar eigen beeld bij te vormen.

Daar heb je wel veel mooie zinnen voor gebruikt. Dat is ook bijzonder: jij, die zich meestal muzikaal uitdrukt, met je viool, raakt nu gevoelige snaren met taal. Al heb je ergens wel laten verstaan dat taal en muziek altijd uw twee dingetjes waren. Hoe was het dan nu om je met taal uit te drukken?

Heel anders natuurlijk. Het grootste verschil is dat ik, wanneer ik muziek speel, reproduceer; ik voer uit wat iemand anders heeft gecomponeerd. Ik laat die noten klinken zoals een acteur een geschreven tekst tot leven wekt. Je voegt als uitvoerder altijd iets van jezelf toe, maar je vertrekt vanuit iets dat door iemand anders is gemaakt, een bestaand stuk of een bestaande tekst.

Dat is waar. Maar eigenlijk zie ik er wel een parallel. Je hebt een stuk, een compositie, en daar ga je muzikaal mee aan de slag. En met “Ginette” ben je ook van het leven van de violiste Ginette Neveu (1919-1949) vertrokken.

Zo had ik het nog niet bekeken, maar inderdaad: ook bij het schrijven van Ginette ben ik vertrokken vanuit iets dat al bestond. Het verhaal was alleen nog niet in die vorm opgeschreven.

Wat maakte Ginette als uitvoerder zo bijzonder? Voor mij is het de eigenheid waarmee ze het vioolrepertoire benaderde. Ze deed echt haar eigen ding, alsof ze altijd bij zichzelf naging wat ze precies wilde vertellen als ze iets speelde. Volgens mij kende ze de tradities en conventies heel goed, maar koos ze er bewust voor het op haar eigen manier te doen, los van hoe een bepaald werk gespeeld ‘hoorde’ te worden. Die eigenzinnigheid hoor je, of ik denk die in ieder geval te horen; het is geen exacte wetenschap. Het is een beetje wat ik ook in het boek probeer te beschrijven: waarom luister je liever naar de ene dan naar de andere artiest? Zoiets kan je niet altijd in woorden vatten en net dat is er zo mooi aan. Soms moet je gewoon je gevoel en de muziek volgen en schiet taal tekort. Of misschien is alles wel complementair.

BB King noemde zijn gitaar Lucille. Heb jij al je ultieme instrument? Of heb je het al eens vastgehad?

Ja, en die klik voel je meestal heel snel. Het ideale instrument voor mij is een viool waarin ik bepaalde dingen herken, zoals een timbre dat me aanspreekt, of een zeker speelgemak. Daarnaast moet een instrument je op een manier uitdagen, om je spel nog te verfijnen, om jezelf te blijven verbeteren. Er zijn heel veel echt goede violen, instrumenten met een goede projectie, die dus makkelijk een grote concertzaal kunnen vullen en met veel boventonen, een rijke klank. Maar er moet ook een klik zijn tussen speler en instrument, om echt alle kwaliteiten tot hun recht te laten komen.

Heb je datzelfde gevoel ook met zinnen?

Vergelijkbaar misschien wel ja. Soms voel je dat het helemaal klopt. Of dat iets heel goed verwoordt wat je bedoelt.

"De stilte zoog de kamer vacuum."

Soms moet je er ook niet te veel aan sleutelen om het wat natuurlijker te laten zijn. Ik probeer niet te veel te knutselen. Ik probeer redelijk vlot te schrijven. Als je het herleest en je blijft hangen, dan moet je wel een beetje veilen en een beetje verfijnen.

De eerste prijs die je in 2023 won bij de schrijfwedstrijd van Manteau bij De Standaard Uitgeverij heeft je wel waarschijnlijk veel vertrouwen gegeven.

Ja, dat was echt een fantastische start. Normaal gezien zit je heel lang te schrijven en dan moet je nog op zoek gaan naar een uitgever. En nu was het eigenlijk omgekeerd.

En ik was ook blij dat ze vonden dat ik vlot kon schrijven. Dat vind ik belangrijk: de inhoud is één ding, maar de manier waarop het geschreven is, is voor mij minstens even belangrijk.

Je geeft ook woorden aan Margarethe, een oudere bewonderaarster van Ginette, die een brief moest schrijven. “Hoe kan ik nu schrijven, mijn leven is onbeduidend”, zegt ze op een gegeven moment. En ik dacht, dat is net wat jij wel zeer mooi deed: het onbeduidende mooi maken. Het kleine mooi maken eigenlijk.

Ik vind dat ook gewoon een leuke benadering van het leven. Om je niet alleen te laten meevoeren door alles wat blinkt en bombastisch en groot is. Er zit in zoveel dingen schoonheid. Als je goed kijkt, dan is het overal. Ook bij vioolspelen, ook bij lezen en bij schrijven. Soms kan ik zo intens genieten van een mooie zin. O als ik schrijf en denk, yes, dit klopt, als het eerlijk is en het maakt iets los, dan is het goed.

Je bent nu muzikant en je bent auteur: hoe voelt dat?

Dat vind ik een moeilijke vraag, omdat ik moeite heb mezelf auteur te noemen. Ben ik nu een auteur omdat ik één boek heb gepubliceerd? Hetzelfde heb ik met de term ‘muzikant’. Wanneer is het legitiem om jezelf zo te noemen?

Los daarvan vind ik het spannend om te weten dat ik iets gemaakt hebt dat los van mij bestaat. Dat mensen het kunnen lezen en er een mening over vormen. Dat ervaar ik voor het eerst.

Maar ik zal niet ontkennen dat het fijn voelt om in een boekhandel mijn boek te zien liggen!

Je bent auteur Linde en je schrijft rake dingen “Ze rook naar seringen en goulash. De mooiste geur die ik me voor kon stellen”. Ik deed moeite om me die geur in mijn gedachten voor te stellen, maar wat je wou zeggen, werkt. Dat is talent.

Dat is misschien vooral een impressionistisch beeld. Het stipt iets aan zonder super concreet te zijn. Het gaat hier opnieuw over iets klein en in feite onbelangrijks, maar voor haar is het de mooiste geur die er is.

Die dingen zijn vaak moeilijk om juist te zeggen. Soms kan dat tot drama’s leiden, mensen die iets nooit hebben uitgesproken omdat ze niet goed wisten hoe.

Dat is het mooie aan de zoektocht als je aan het schrijven bent of je maakt muziek of je bent op een manier creatief bezig. En met creatief bedoel ik je uitdrukken op welke manier dan ook. Die zoektocht is mooi want dat doet je nadenken en dan belicht je een thema ook van allerlei kanten. Zelfs als je het niet uitspreekt, dan nog heb je wel het glas langs alle kanten een keer bekeken. Of de mening van een ander er bij betrokken en dat op zich is al heel waardevol. Of je het dan perfect kunt uitschrijven en zeggen dit is de waarheid, ik denk niet dat dat ooit mogelijk is. Want er zijn zoveel facetten aan een thema als rouw bijvoorbeeld, dat is niet te beschrijven in één boek. Er zullen altijd kleine onderdeeltjes resoneren met jou maar dan weer niet met iemand anders. En die andere zal weer andere facetjes vinden die meer aansluiting vinden bij hemzelf of bij haar. Weet je, dat vind ik ook het mooie aan maken. Je kunt niet iets maken dat iedereen op dezelfde manier aanspreekt, maar je kunt wel iets maken waar heel veel mensen iets aan hebben. Of je dan een thema als rouw perfect hebt kunnen weergeven, is misschien iets minder belangrijk. Het stemt tot nadenken en het kan een conversatie in gang zetten. Dat is het mooie.

Ik denk dat daar ook een mooi compliment van het boek ligt dat je uitgenodigd hebt om de mensen er te laten over voelen. Je kiest nergens partij, toont begrip en zo heeft het boek ook iets troostend. Was dat bewust?

Ik denk dat dat ook een beetje is hoe ik probeer in het leven te staan in het algemeen. Het is gemakkelijk om een oordeel te hebben en ik zal niet zeggen dat ik nooit oordeel over mensen, want soms ben je gefrustreerd en denk je waarom doet die dat nu zo?

Ik denk dat het goed is als we ons zowel verplaatsen in de ander als aan zelfreflectie doen.

Zoals “Mijn wereld verarmt zich. Mijn eigen huid wordt me stilaan te groot.”

En over Ginette: “Haar horen spelen is lavend en pijnlijk tegelijkertijd. Telkens opnieuw legt het de willekeur van het leven bloot. Voor haar kort en voor mij ondraaglijk lang.”

En hoe je schrijft: “Ook papa was onder de indruk, dat kon ik zien aan hoe hij zijn handen wrong”.

Je aandacht voor het kleine wat iets zegt over het grotere. Of je aandacht voor het grote wat iets zegt over het kleine. Dat heb je sterk gebracht. Dat vond ik ook met een zinnetje als “… we hebben graag een schuldige: op pech kun je niet kwaad zijn”. Filosofisch bijna.

Ja, ik denk dat dat echt zo is. Hoe moeilijk is het om te aanvaarden dat iets een ongeluk is. Dat niemand schuld treft. Je wilt toch gewoon dat iemand ervoor moet opdraaien, je kwaadheid ergens op kunnen richten. Hoe moet je verwerken als je niet kunt zeggen die piloot was in fout of dat vliegtuig was niet goed nagekeken. Je maakt jezelf dan nog liever iets wijs dan dat je moet aanvaarden dat het brute pech was.

“Ik dronk uit het glas op het nachtkastje. Het water smaakte naar gisteren.”

“Ik zie hoe mijn spiegelbeeld haar ogen samenknijpt.” Sterke beeldtaal.

Als ik een bepaalde sfeer wil neerzetten denk ik automatisch in beelden. Dan is het alsof ik een scene voor me zie, die ik dan alleen nog maar moet uitschrijven. Die twee zinnen komen uit het hoofdstuk van Etienne. Ik heb geprobeerd om elk van de vier personages een eigen stem te geven en heb me voor Etienne zo goed als ik kon verplaatst in de wereld van een oude man, voor wie de tijd anders loopt dan voor een jonger iemand.

Ieder klinkt anders maar het geheel klink samen beter, het lijkt wel een orkest 😉

Koffie? Neen, liever groene thee.