Wat gebeurt er als we naar muziek luisteren? - interview met Michel Faber n.a.v. zijn nieuwste boek 'Listen'

Er zijn heel veel boeken geschreven over muziek. Waar wou u met ‘Listen’ de aandacht van de lezer, en dus ook van de luisteraar, op vestigen?

Ik heb niet de intentie om de lezer in de richting van een bepaald soort muziek of een bepaalde artiest te duwen. Veel muziekboeken suggereren dat je muzieksmaak ervan verbetert als je ze leest, omdat de auteur een betere muzieksmaak zou hebben dan jij en je dus kan leiden naar wat echt de moeite is. Ik vind het belangrijker om lezers te helpen begrijpen wat er precies gebeurt als ze naar muziek luisteren en waarom ze op een bepaalde manier reageren. Ik zeg in mijn boek zelfs nauwelijks iets over de muziek waar ik het meest van hou. Hier en daar schemert het wel door.

Zijn er boeken over muziek die u geïnspireerd hebben? Ik denk aan David Byrne, Daniel Levitin, Victoria Williamson, Susan Rogers, Tomas Serrien…

Toen in 2012 David Byrne's How Music Works uitkwam, schreef ik er een recensie over voor The Guardian. Ik vond het een inspirerend en informatief boek, hoewel het zich meer richtte naar “muzieknerds” dan het mijne. De andere auteurs die je noemt, ken ik niet. Ik ben net naar YouTube gegaan en heb een deel van een lezing van Susan Rogers beluisterd. Ze toont inzicht en drukt zich helder uit, maar ze doet veel aannames over een soort algemeen geldende voorkeur. Ze helpt mensen om de muziek in de canon van ‘cool’ subtieler te analyseren, maar het blijft diezelfde canon van ‘cool’. Er wordt gesuggereerd dat je bewondering hoort te hebben voor John Coltrane en voor iedereen die door de westerse rockcritici op handen wordt gedragen. Ik probeer buiten die parameters te kijken.

De reden dat ik Susan Rogers opzocht toen je haar noemde, is dat ik net contact had gelegd met Jude Rogers, een andere muziekschrijfster. Jude zal in Bristol een lanceringsevenement van mijn boek leiden. Ze heeft een heel mooi boek geschreven waarin ze uitlegt waarom muziek haar zo heeft beïnvloed. Het is schaamteloos autobiografisch en volgens mij is dat een minder problematische manier om het onderwerp te benaderen.

Of is het vooral de muziek die u geïnspireerd heeft?

Om eerlijk te zijn was mijn vervreemding van andere mensen waarschijnlijk mijn belangrijkste inspiratiebron. Wie mijn romans heeft gelezen, zoals Onderhuids of Het Boek van Wonderlijke Nieuwe Dingen, weet dat ik in sommige opzichten van een andere planeet kom.

Was het schrijfproces voor dit non-fictieboek anders dan voor uw romans?

Verrassend gelijkaardig in sommige opzichten. Ik neem de lezer graag mee op een reis naar plaatsen waar die nooit dacht te komen. En ik wil dat het proza sprankelend, intrigerend, af en toe grappig en af en toe verontrustend is. Maar het grootste verschil was dat ik twee keer zoveel tekst had geschreven als er in het boek paste en ik de helft moest schrappen. Dat zou niet gebeuren in een roman, waarin je een veel nauwere focus hebt.

Hoe heeft u dit zeer grote onderwerp afgebakend?

Om de oorspronkelijke hoeveelheid tekst te reduceren, koos ik ervoor om de delen te behouden die het meest relevant waren voor de ervaring van het luisteren en die verklaarden waarom mensen bepaalde voorkeuren hebben. Ik schrapte honderden pagina's over specifieke muziekgenres, zoals death metal en christelijke pop. Ik had acht hoofdstukken over christelijke muziek en het deed echt pijn om die eruit te knippen. Maar misschien kunnen ze ooit de basis vormen voor een ander boek.

Voor wie wou u dit boek vooral schrijven?

Voor mezelf, omdat ik mijn eigen buitenstaander-zijn probeer te begrijpen. Maar ook voor mensen die zich in een bepaalde manier van denken en in een bepaalde (opgelegde) muziekvoorkeur gedwongen voelen. Ik denk dat het bevrijdend kan zijn als je je geen vragen meer hoeft te stellen bij je muziekkeuze, of bij wat er wel of niet in je platencollectie hoort te zitten. Dat hoop ik in ieder geval.

Lijkt de manier waarop we luisteren op de manier waarop we lezen?

Alleen in die zin dat we in beide gevallen worden geleid en misschien zelfs onderdrukt door onze afkomst, onze diepgewortelde vooroordelen, de verwachtingen van de heersende cultuur, onze wens om aanvaard te worden door onze omgeving, enzovoort, enzovoort. Hoe vrij zijn we om ons op een puur individuele, spontane, oprechte manier te gedragen zonder rekening te houden met wat we wel of niet leuk "zouden moeten” vinden? Dat is een van de vragen die ik in het boek behandel.

Wat mogen de bezoekers verwachten op 2 november bij Crossing Border?

Ik ben er nog niet uit. Misschien bespreek ik de muziek waar mijn vader van hield, die voor de toenmalige moderne luisteraar absoluut niet hip was. Zou ik ermee wegkomen om op Crossing Border over James Last's ‘Onder Moeders Paraplu’ te praten? Misschien niet. We zullen zien.

En wij zullen het horen.