Het aarzelend schrijven

Simone Lucie Ernestine Marie Bertrand de Beauvoir ( 9 januari 1908 – 14 april 1986) was een Franse schrijver, intellectueel, existentialistisch filosoof, politiek activist, feministisch en sociaal theoreticus. Hoewel ze zichzelf niet als filosoof beschouwde, had ze een aanzienlijke invloed op zowel feministisch existentialisme als feministische theorie. In 2020 vond Kate Kirkpatrick het noodzakelijk om een nieuwe biografie van Simone de Beauvoir: Een leven (vertaling Karl van Klaveren, Indra Nathoe en Michel Meynen, uitgever Ten Have, Utrecht, 2020 ISBN 9789025907693 495p.) te laten verschijnen omdat ze vond dat er wel een en ander recht te zetten viel.

Kirkpatrick legde de reeds bekende memoires en brieven van De Beauvoir naast heel wat nieuw beschikbaar materiaal, waaronder haar persoonlijke dagboeken en haar correspondentie met twee van haar belangrijke geliefden. Die schrijfsels werpen een nieuw en ander licht op een aantal verstarde mythes en op de weinig genuanceerde beeldvorming over de persoonlijkheid en het leven van De Beauvoir. Volgens Simone de Beauvoir zijn de verschillen tussen mannen en vrouwen niet natuurlijk. Ze zijn niet aangeboren, maar het resultaat van opvoeding en de maatschappij waarin een individu opgroeit. Tot deze conclusie komt De Beauvoir in Le deuxième sexe. De titel verwijst naar de plaats die de vrouw in de samenleving inneemt. Vrouwen worden gezien als tweederangs burgers, zij komen na de man, die wordt gezien als de eerste sekse. Met dit boek levert De Beauvoir een belangrijke bijdrage aan het feminisme en inspireerde ze onder andere Germaine Greer, maar kreeg ze ook heel wat tegenstanders.

In 1929 ontmoette De Beauvoir Jean-Paul Sartre met wie ze als snel een liefdesverhouding kreeg, maar waarmee ze nooit zou trouwen. In plaats daarvan sloten de twee een pact om nooit met een ander te trouwen. Verder lieten ze elkaar volledig vrij om verhoudingen met anderen aan te gaan. Nelson Algren, een Amerikaanse schrijver, probeerde het pact tussen De Beauvoir en Sartre te ontbinden, maar deze poging mislukte. Los van hun actieve liefdesrelatie hadden De Beauvoir en Sartre ook invloed op elkaars werk. Het existentialisme dat Sartre ontwikkelt is ook terug te vinden in De tweede sekse. Volgens Sartre gaat de existentie, het bestaan van de mens, vooraf aan de essentie, wat de mens is. Gevolg hiervan is dat de mens kan kiezen wie hij is. Zo kan ook de vrouw kiezen om niet langer in de rol van ondergeschikte te blijven zitten. Ze moet ervoor kiezen om een zelfstandig persoon te zijn met eigen verlangens en behoeften, een subject. Maar de man moet de vrouw dan ook wel erkennen als subject.

Naast haar filosofische werk schreef De Beauvoir ook romans. In de romans zijn haar filosofische ideeën terug te vinden. Zo is L’invitée gebaseerd op haar relatie met Sartre en de invloed die een derde op deze relatie had. Voor Les Mandarins ontving ze in 1954 de Prix Goncourt prijs. In 2020 werd haar fenomenale roman ‘Alle mensen zijn sterfelijk’ heruitgegeven bij uitgeverij Orlando. Deze roman, een mix van verschillende genres, is meteen een filosofische, historische, fantastische en psychologische roman. Het is ook een reflectie op de menselijke conditie, een demonstratie van existentialisme, een theorie die de superioriteit van het menselijk bestaan over elke andere essentie ondersteunt. Dit filosofische verhaal vertelt ons over het epos van Fosca die bewust koos voor onsterfelijkheid en eeuwige jeugd, en die, net als Sisyphus, gedoemd werd om eeuwig zijn levenstaak te blijven vervullen. Hij kan niet langer de tijd zien voorbij gaan en lijdt aan een vermoeidheid waaraan dit dit vergiftigd geschenk hem toe veroordeelt...

Fosca, een eeuwige tijdreiziger, werd in 1279 geboren in een paleis in de denkbeeldige stad Carmona, Italië. Een stad geregeerd door een opeenvolging van tirannen, verwoest door onophoudelijke oorlogen en geplaagd door de armoede van haar inwoners getroffen door vele belastingen. Fosca wordt op een dag het levenselixer aangeboden door een oude bedelaar, op voorwaarde dat hij hem laat leven. Hij accepteert dit contract met vreugde, denkend dat zijn onsterfelijke kwaliteit hem eindelijk in staat zal stellen om aan zijn buitensporige ambities te voldoen. Hij was op zijn beurt de regerende prins van Carmona, een geheime adviseur van Karel V, ontdekkingsreiziger van de nieuwe wereld, wetenschapper en revolutionair. Hij ontmoet ook de liefde vans verschillende vrouwen die door zijn leven gaan, maar uiteindelijk al zijn verlangens uitputten en hem in verveling en apathie achterlaten meestal door de dood. « Het vergt veel kracht, veel trots of veel liefde om te geloven dat de acties van een man ertoe doen en dat het leven de dood overtroeft dat zijn de meedogenloze woorden die Simone de Beauvoir Fosca de onsterfelijke, de anti-held van deze roman meegeeft.

Uiteindelijk zal zijn wandelpad dat van Regina kruisen, aan wie hij het verhaal van zijn leven zal vertellen. Zij is een theateractrice, egocentrisch, ijdel, verteerd door afgunst en goddeloosheid, en zij denkt dat ze onsterfelijkheid kan verwerven door gegraveerd te blijven in het geheugen van Fosca. Aangezien Fosca onsterfelijk is, kan hij geen man zijn omdat al het bestaan onderworpen is aan de dood en het is precies dit besef door de mens van zijn onontkoombare einde dat de momenten dat hij leeft zo kostbaar maken en die hem zullen motiveren om deel te nemen aan actie en zijn passies volledig te leven wetende dat hij gedoemd is! Deze roman die in 1946 werd geschreven heeft nog niets aan waarde ingeboet en blijft nog steeds genietbaar dat blijkt ook uit het zeer verhelderende voorwoord van Marja Pruis!

Wat De tweede sekse zo origineel en controversieel maakte was vooral het cruciale begrip ‘situatie’, waarmee De Beauvoir duidelijk maakte dat ze vrouwelijkheid (en mannelijkheid, zou ze later verklaren) niet als essentie of natuurlijk gegeven beschouwde, maar als een constructie. Haar bekendste quote ‘Men wordt niet als vrouw geboren, maar men wordt vrouw’ moet in dat licht worden begrepen. Simone de Beauvoir is tot op de dag van vandaag een zeer invloedrijk denker. Haar werk wordt gewaardeerd vanwege de originaliteit en authenticiteit. Het is een unieke mix van existentialisme en feminisme.

Toen ik jaren geleden in Parijs een prachtige vuurrode sjaal in een etalage zag werd ik er meteen verliefd op. De sjaal was wel nogal duur voor mijn budget en ik zei dat ook tegen de winkeldame. De dame antwoordde nogal gepikeerd dat dit een echte ‘De Beauvoir’ was en dat dit merk hoogstaande kwaliteit biedt, die men dan ook betaalt. Enkele jaren daarvoor had ik ook een flinke aanslag op mijn zakgeld moeten plegen om mij De tweede sekse te kunnen aanschaffen. Maar inderdaad kwaliteit moet betaald worden. En het is kwaliteit die al jarenlang mensen aanspoort om deze Grande Dame te lezen en te herlezen.