De TopTips van Katelijne Morreel van Bib Permeke

Over een bibliotheek en de hedendaagse invulling ervan is veel te vertellen maar ik wil met jou vooral focussen op wat voor de lezers van Antwerpen Leest belangrijk is en jouw tips horen natuurlijk.

In de hedendaagse bibliotheek staat in feite geletterdheid centraal. Dat is een heel breed begrip, zeker, maar ik vind dat wel belangrijk. Het is niet alleen taal en begripsvorming, het is nieuwsgierig zijn, het is empathie kweken, het is begrip verruimen, het is ook ontspannen en ontsnappen. Het is van jongs af aan, en het is never ending.

Hoe is die aandacht voor geletterdheid en vooral voor lezen bij jou ontstaan? Werd dat gestimuleerd van thuis?

Ik kom uit een typisch middenklasse gezin, en groeide op in Deurne. En wij werden meegenomen naar de bibliotheek. Je moest bij ons thuis altijd bezig zijn. Dus in de zetel luieren ofzo, dat kon niet, maar je kon er wel in zitten om te lezen. Mijn ouders die lazen niet zo veel, wel tijdens de vakantie. Maar met mijn zus, die twee jaar ouder is, mocht ik al snel alleen naar de bibliotheek, het eerste ding dat je mag doen zonder je ouders. En dan kochten we ook altijd stiekem snoep. Dus op die manier ben ik van thuis uit wel gestimuleerd en als je dan een zus hebt die ook veel leest, dan helpt dat ook. Elke week gingen we vijf boeken halen, meer mocht toen niet.

Was er naast het alleen mogen gaan en de snoep nog iets anders waardoor je het echt leuk of boeiend bent gaan vinden? En was er een boek dat een doorbraak heeft betekend?

De boeken van Janosch. Dat was in het tweede of derde leerjaar denk ik. Heel mooie illustraties en heel raar, vond ik.

Ik heb ook mooie herinneringen aan de bibliotheek. Zo herinner ik me dat we op een dag in de bibliotheek kwamen, net voor de zomervakantie, en de bibliothecaris, een vrouw die ons kende bij naam omdat we er zo vaak kwamen zei: “Aha, ik ben blij dat jullie er zijn, want ik heb hier speciaal boeken apart gehouden.” Dat was dus een hele stapel nieuwe boeken die net waren toegekomen. En wij mochten als eerste kiezen! Ik vond dat toen ongelooflijk.

Hoe koos je toen? Was dat zelf ontdekken of was dat toch altijd voorgeschoteld via iets of iemand?

Heeft lezen jou veranderd?

Sowieso. Ja, het cliché om via boeken, via verhalen duizend levens te kunnen leven. Ergens zit er een hang in mij naar een groots en meeslepend leven, maar eigenlijk ben ik vanmorgen gewoon opgestaan, heb ik mijn ontbijt gegeten en ben ik naar mijn werk vertrokken. Je staat dan ver van dat groots leven. Ik denk dat sommige mensen misschien naar een soap kijken en daar dat groots en meeslepend drama in vinden: dat heb ik altijd veel meer met boeken gehad.

Waar zit dat voor jou dan in, in dat verschil tussen een soap of een boek?

Ik weet dat niet zo goed. Zeker de laatste tien jaar is de kwaliteit van series toegenomen. Vroeger gaven mensen soms moeilijk toe dat ze series op TV keken, nu is het cultureel zeer verantwoord als je die en die serie hebt gezien.

Het is zelfs lastig als je sommige dingen niet gezien hebt.

Ja, voilà. En ik zie niets. Ik zie per jaar misschien eens één serie. Waarom? Ja, ik weet het niet. Maar als ik een boek zie liggen denk ik: ik wil toch liever lezen. En waarom is dat? Ik weet dat niet.

Het lijkt mij niet zo onlogisch: in een boek is er vaak meer ruimte voor verbeelding. In een film of een serie wordt die getoond?

Maar ook: als je leest kun je niks anders doen. En dat is goed voor een mens, geloof ik. Ik heb kinderen en mijn drukke job. Steeds zijn er mensen, en de hele tijd mails. Dan is het zeer gezond om even met één ding bezig te zijn. Als ik dan toch eens naar een serie kijk, dan pak ik toch ook mijn gsm, dan doe ik toch ook nog een babbeltje. Dus lezen geeft me echte rust. Rust en tijd voor mezelf.

Sommige mensen zeggen: ik lees niet graag. Wat zeg jij tegen die mensen?

Wanneer ik vertel over mijn job, dan begint iedereen zich te verantwoorden waarom ze niet naar de bibliotheek gaan. Dus daar merk je al dat mensen dat eigenlijk wel zouden willen. Ze zeggen dat ze al lang niet meer in een bibliotheek geweest zijn en hebben vaak ook een eng beeld van wat een bibliotheek vandaag allemaal is. De klanten die trouw elke keer boeken komen inleveren en nieuwe meenemen, dat is een minderheid. Mensen komen voor veel meer dingen naar de bib, dus dat is vooral mijn missie om het brede aanbod van de bib bekend te maken.

Ben je iemand die graag boeken koopt? Prima natuurlijk. Ik ook. Ik heb thuis ook graag een gevulde boekenkast. Als mensen zeggen dat ze niet graag lezen, maar wel graag zouden hebben dat hun kinderen lezen, dan is mijn belangrijkste tip: leg boeken in de weg, strooi ze rond in je huis. Boeken worden niet vanzelf gelezen. Dat zijn we ook als bibliotheken maar traag aan het leren. Als die op een rijtje op hun ruggetjes staan, dat trekt niet zo aan. Dus als een iPad in de zetel rondslingert, want zo gaat dat bij mij thuis, dan pak je die vast. Nu drop ik boeken. Mijn jongste dochter is veel minder een lezer maar als ze zich verveelt en als er dan ergens een boek rondslingert, zal ze dat toch eens openslaan.

Er zijn ouders die vinden dat kinderen veel te veel op het scherm zitten, dat ze een boek zouden moeten lezen. Dan vraag ik: “en jij?” Je moet echt een voorbeeld hebben. Dus niet zelf op je scherm zitten, en ook echt in je zetel gaan zitten, een boek pakken en lezen. Want dan krijgen kinderen mee dat dat een toffe tijdsbesteding is. Ja, en in sommige levensfases heb ik ook periodes gehad waarin ik alleen las als mijn kinderen in bed lagen. Want dan pas had ik er tijd voor. Maar toch is het belangrijk, vind ik, om dat ook in het weekend te doen. Dat ze dat echt zien. Anders is dat heel raar, je ouders die zeggen, je moet lezen, en de kinderen zien hun ouders dat nooit doen.

Een andere tip die ik ooit heb gekregen en die mij inderdaad helpt: je moet altijd weten wat je volgende boek gaat zijn. Dus ten laatste als je halverwege zit, moet je al weten: hierna ga ik dat lezen en dan liefst dat of dat. Want ik weet niet hoe ik mij morgen ga voelen en me ertoe ga kunnen brengen om te beginnen in die dikke klepper die klaarligt. Of dat ik misschien helemaal geen zin heb in een boek waarvan ik weet dat er veel ellende in zit. Dus het is goed dat je keuzes hebt. En als je die niet hebt: pak gewoon iets uit je kast dat je al gelezen hebt, maar stop niet met lezen, pak telkens opnieuw een boek. Eenmaal gestopt is het veel moeilijker. Het is een soort verslaving die je moet onderhouden. Een goede verslaving.

Ik moet nu denken over de boeken die je in huis haalt. Je boekenkast vertelt iets over een persoon meestal. Wat vertelt jouw boekenkast over jou?

Ik heb een tijd na mijn scheiding op datingsites gezeten. Dus mannen met een foto voor hun boekenkast, hadden sowieso al een streepje voor. En bijkomend, dat geeft gespreksingangen. Want ik heb er misschien ook iets van gelezen, of ik ben benieuwd naar die boeken. Of die zeker niet. Toen ik voor het eerst bij mijn lief op zijn appartement kwam, zag hij me staan voor zijn boekenkast. Oei, wat gaat zij vinden? Maar ik zag een aantal dingen staan die ik tof vind en dan denk ik oké, dit zit goed (lacht).

Maar wat vertelt jouw boekenkast over jou?

Er zit redelijk veel diversiteit in. Dus niet zo één soort boek, maar nu ook niet gigantisch breed. Ik ben ook pas laat boeken beginnen kopen. Omdat ik er niet zoveel geld voor had vroeger. Ik ben vrij snel digitaal beginnen lezen. Maar nu koop ik veel tweedehands wat ik ooit digitaal heb gelezen of van de bib. Bijvoorbeeld op het maandelijkse Strip- en Boekenplein. Ideaal. Dan zie ik soms een boek liggen dat ik al gelezen heb, en als ik dan een soort dopamineshotje krijg, dan is dat voor mij een teken, dan moet ik het kopen. Dus mijn boekenkast is de laatste vijf jaar veel sneller aan het groeien, maar vooral met dingen die ik al las.

En maak je dat verschil tussen fictie en non-fictie?

Bij non-fictie lees ik echt de hype, de boeken waarvan iedereen zegt dat je die gelezen moet hebben, zoals Sapiens. Non-fictie lezen kost me wat meer moeite, maar als ik dan mijn GoodReads-pagina overschouw, dan zie ik dat ik op het einde van het jaar toch wel wat non-fictie heb gelezen. Dus het sijpelt er wel in.

In mijn bibliotheek staan bijvoorbeeld ook veel hardcovers, omdat ik het mooi en leuk vind dat een boek mooi is uitgegeven. Bijvoorbeeld Waagstukken van Charlotte van den Broek. Daar kan ik echt heel vrolijk van worden. Er zijn ook een aantal auteurs zoals Peter Verhelst of Bart Moeyaert, waarvan ik weet dat die dat ook heel belangrijk vinden. Of nu Lanoye, dat gaat weer keischoon zijn. Dus ik weet dan al, ik wil dat boek, omdat dat een mooi kwaliteitsobject is.

Heb je een auteur waar je alles van las of nog altijd alles van leest?

Bart Moeyaert. Alessandro Baricco, maar die heeft mij ook al vaak teleurgesteld. Maar zijn Mr Gwyn, dat is echt mijn lievelingsboek.

Van Lanoye ook, ja. En daar heb ik zelfs theater van gelezen. Ik ben ook een enorme fan van audioboeken. Dus ik lees op alle manieren. Met audioboeken ben ik begonnen toen ik lange tijd ziek was. Met Harry Potter, wat ik nooit had gelezen, voorgelezen door Stephen Fry. Ongelooflijk!

Zo ook bij Niña Weijers. Ik was ooit begonnen in een boek van haar. Dat zei me eigenlijk niets. En dan heb ik geluisterd naar haar kortverhalen. En ineens was ik mee.

Zij leest zelf op een heel toffe manier voor. Auteurs die zelf inlezen dat is een meerwaarde. Tom Lanoye ook. Dus wil ik die als audioboek. Al is een van zijn vorige boeken, De Draaischijf, door Jan Decleir ingelezen. Ook fantastisch natuurlijk. Maar ik hoop dat Lanoye van ReinAard wel zelf een audioversie gaat maken omdat ik hem recent in een interview hoorde citeren.

En welke boeken tip jij voor de lezers van AntwerpenLeest.be?

Een vriendin van mij heeft echt geprobeerd om een jaar lang alleen maar vrouwen te lezen. Of auteurs van kleur of van een bepaalde minderheidsgroep. Dat heeft ze ook wel terug opgegeven, want dat betekent dat je een heel aantal boeken niet kunt lezen. Maar sinds dat zij dat heeft gedaan, ben ik wel begonnen me wat meer te forceren om vrouwen te lezen.

Een van mijn favoriete auteurs is Chimamanda Ngozi Adichie. Americanah is een boek dat iedereen zou moeten gelezen hebben vind ik. Omdat dat een heel ander perspectief biedt aan ons West-Europeanen om te kijken naar zwarte Afrikanen in Amerika. Super, super interessant. En het zijn gewoon ook heel goede verhalen.

En Alles over liefde van Bell Hooks, een gekleurde feministe: fantastisch. Ze geeft in het boek beschouwingen over de liefde en hoe we in deze tijden naar liefde kijken en hoe alles doordrongen is van het patriarchaat. Er staan zoveel prachtige zinnen in. Het gaat wel van de hak op de tak. Er zit bijvoorbeeld ook een heel hoofdstuk in over religie, over spiritualiteit.

En Ja, heel de hype rond All Fours van Miranda July is terecht. Fantastisch boek. Dat is veel meer dan een heel goed vrouwenboek. Het is literair sterk, heerlijk ritme ook. Hoe dat geschreven is: fantastisch. Nee, ik had nog nooit zoiets gelezen. Al is dat op zich geen vereiste voor een boek. Want hoeveel keer kun je dingen heruitvinden?

Dankjewel Katelijne – ik ga naar de bib.