Traumaverwerking

Otto de Kat is het pseudoniem van Jan Geurt Gaarlandt (Rotterdam, 1946). Hij was directeur van Uitgeverij Balans en voorheen literair criticus bij de Volkskrant en Vrij Nederland. Onder zijn eigen naam publiceerde hij eerder al gedichten, die gebundeld werden in Het ironisch handvest (1975).

In het najaar van 2004 verscheen de roman De inscheper die eveneens zeer lovend ontvangen werd en waarvoor hij de Halewijck Literatuurprijs ontving. De Franse en Engelse vertaling ervan verscheen in 2008. Bericht uit Berlijn, is verschenen in 2012. Het boek werd in het Duits vertaald als Eine Tochter aus Berlin.
Zijn vijf romans – Man in de verte, De inscheper, Julia, Bericht uit Berlijn en De langste nacht – werden lovend ontvangen in zowel Nederland als het buitenland.
Voor wie nog nooit iets van De Kat las, is De eeuw van Dudok uit 2016 de uitgelezen kans om daar iets aan te veranderen.
In de langste nacht uit 2020, voor mij persoonlijk zijn sterkste roman, is een vrouw van 96 jaar oud aan het woord. Zij bereidt zij zich voor op het einde van haar leven. In de laatste nachten herleeft zij haar gelukkige jaren, maar meer nog komt terug wat verdwenen leek. De oorlog spookt in haar door, ze verdwaalt in haar herinneringen en ondergaat opnieuw en heviger dan ooit het leven dat ze leefde en niet leefde.
En nu is er het confronterende Het uur van de olifant,waarin het koloniale verleden van het vroegere Nederlands Indië aan bod komt. Atjeh –een onafhankelijk sultanaat, en dus geen onderdeel van Nederlands-Indië – werd voor Nederland belangrijk na de opening van het Suezkanaal. Omdat de Atjeh’ers niet meewerkten aan de annexatie, begon de Nederlandse regering een oorlog. Atjeh moest ‘gepacificeerd’ worden, zo heette het. Het werd een bloedbad.

Uit, Het uur van de olifant, blijkt echter dat er in die tijd zelf ook al kritiek was op de handelswijze van de Nederlandse overheid. Die kritiek kwam voornamelijk van de socialisten en zorgde voor meer onrust dan de conservatieve regering lief was. Een zekere W.A. van Oorschot, oud-militair van het Knil publiceerde onder de schuilnaam Wekker een reeks pamfletten tegen de misstanden in Atjeh die in Nederland grote beroering brachten. . Aan het begin van de roman leren we ook dat de vrijheidsstrijders van Atjeh een tijdlang onder aanvoering stonden van een vrouw, Toet Nja Dinh.
In een caleidoscoop van herinneringen laat de auteur Atjeh overweldigend dichtbij komen . Hij analyseert zeer knap het heimwee, weerzin, schuld en zelfs vormen van geluk waar de ex-militairen mee geconfronteerd worden.. Wie een stap in Indië heeft gezet, komt er niet meer van los. Maxim en W.A. zoeken een uitweg uit hun verleden.
‘In de zomer van 1909 herbeleven Maxim en W.A., hun jaren in de Atjehoorlog, die dan nog niet ten einde is. Maxim wordt in nachtmerries achtervolgd door wat hij gezien en misschien gedaan heeft. Zijn vrouw Roy ziet hoe de oorlog hem ziek maakt. W.A. voert op zijn manier strijd tegen het onrecht dat door Nederland werd gepleegd.
Het uur van de olifant is een beklijvende psychologische roman over traumaverwerking. Maxim die aangemoedigd door zijn vrouw een zenuwarts bezoekt leert het verleden een plaats geven, terwijl zijn vriend W.A. zich niet van Indië kan losmaken.
Otto de Kat is een goede stilist met een prachtig taalgebruik en dat maakt dit boek tot een schitterende leeservaring.