Vermoorde onschuld

Dit boek is het verhaal van een zachtmoedige man die ten onrechte wordt veroordeeld voor moord, maar op het einde vrede heeft met het verdict.

Het verhaal speelt zich af in 1646 in Jutland (Denemarken). Het zou gebaseerd zijn op een historisch feit, maar of dit nu zo is of niet, doet er weinig toe. Lewis beschrijft het leven van de mensen in een klein gehucht in Jutland, waar de rechter en de predikant tot de “begoede mensen” behoren. De mensen, hun levenswijze en de natuur worden met veel gevoel en nuance getekend, het zijn kleurrijke schilderijen.

Het boek begint met een feit dat zich 20 jaar na de ter dood veroordeling voordoet, waarbij de vraag zich stelt of de “bewijzen” waarop de rechter zich indertijd baseerde niet in scene werden gezet, wat zou inhouden dat een onschuldige de doodstraf heeft gekregen. Of de twijfel terecht is of niet wordt niet verder beschreven, het verhaal gaat verder met de beschrijving van het leven in het dorp, nog voor het proces.

Lewis beschrijft dit als een toeschouwer. Ze beschrijft het leven van de mensen, hun gewoonten en hun drijfveren. De hoofdpersoon is de dorpspredikant Sören Qvist die ook een boerderij runt. De personages worden beschreven met al hun eigenheden zodat ze gaan leven, maar de stijl blijft beschrijvend, je gaat je niet identificeren met de personages.

Sören is een man die overtuigd is van zijn geloof en die er ook naar leeft en werkt. Hij wordt getekend als voorganger in een gemeenschap van eenvoudige en arme mensen. Hij is de figuur die helpt, de rechtvaardige, de “goede”. Daarnaast is er de figuur van Morten Bruus die uit is op geldelijk gewin, aanzien en macht, en hier alles voor over heeft. Hij is “het kwade”. Door deze zwart / wit tekening komt het verhaal soms over als een parabel. Maar de beschrijving van het leven van deze mensen en de ontzetting en het ongeloof bij de beschuldiging van “de goede” door “de kwade” is bijna tastbaar beschreven.

Door het boek te beginnen met de “grote waarschijnlijkheid” dat de beschuldiging onterecht was, worden heel wat ethische vragen opgeroepen. Het boek is geschreven in 1947 maar heeft nog niets van zijn kracht verloren. De ethische vragen zijn inderdaad tijdloos en gelden – mits enige aanpassing – zowel in de 17° eeuw als in de 20° en de 21° eeuw. Waar in de 17° eeuw nog veel bijgeloof was en heksenvervolging, is er nu de valse berichtgeving op internet, waardoor sommige mensen “vervolgd” worden om de verkeerde redenen. De vraag naar de correctheid van justitiële beslissingen wordt gesteld, de vraag of een volksjury bij assisen in stand moet gehouden worden, de vraag wanneer iemand schuldig is, de vraag inzake de doodstraf. De opbouw van het werk dwingt je om stil te staan bij deze vragen, ze borrelen vanzelf op.

Maar voor mij was het boek ook een ode aan de eenvoud en de berusting, voortkomend uit een onwankelbaar geloof in een Godheid en in de mensen. In deze tijd van ont-kerkelijkheid lijkt het iets uit “vervlogen tijden” maar daardoor nog niet minder waardevol.

De journalist Rudy Vranckx vroeg zich vertwijfeld af op het einde van een reportage of de gebeurtenissen aangaven dat “het kwade” loonde en aan de winnende hand was. Hij hoopte van niet. Ook deze vraag wordt gesteld, ook hier moet de schrijfster het antwoord schuldig blijven, er is enkel de hoop.

Geen spanning, geen geschiedenis, maar een zacht verhaal over “eenvoudigen van hart”. Mooi en menselijk.