André Oyen
Leestip van André Oyen
Via papier de wereld rondreizen.

Een heftige geschiedenis waarin drama, passie en oorlogsgeweld zijn verweven

8 mei 2020


."

De auteur woonde jaren op Curaçao en deed er historisch onderzoek, dat in 1999 resulteerde in haar debuut, Landskinderen van Curaçao, drie historische verhalen, in 2015 opnieuw uitgebracht onder de titel Yu di tera / Landskinderen. In Suriname verrichtte zij uitgebreid historisch onderzoek voor het schrijven van de prachtige roman Gentleman in slavernij (2013), een roman over een Duitse immigrant in het 19de-eeuwse Suriname. In 2016 verscheen de roman De barones, een fascinerend verhaal van een door de oorlog ‘besmet’ vrouwenleven. In 2017 is er Buitenbeentjes met tien verhalen van individuen en families die op een of andere wijze aan het eind van de Tweede Wereldoorlog vastzaten in ‘Indië’. Die mensen waren blanke Nederlanders of Nederlanders van gemengd bloed, de zogenaamde ‘Indo’s, een oneerbiedig woord, maar niet als zodanig gevoeld in die tijd. Ze hadden tijdens de oorlog vaak onder erbarmelijke omstandigheden vastgezeten in de ‘Jappenkampen’ en, als ze geluk hadden, hun gevangenschap in geestelijk en lichamelijk gehavende toestand overleefd. Na hun verblijf in Japanse gevangenschap riskeerden zij de dodelijke wraak van Indonesische nationalisten die het met geslepen bamboesperen voorzien hadden op de koloniale overheersers uit Nederland en hun ‘meelopers’ die nu beschermd moesten worden door de Japanners, de voormalige vijand die zich aan de geallieerden had moeten overgeven. Wie geluk had kon met veel moeite het voor hen eens zo idyllische Indië verlaten door op een boot naar Nederland te stappen om daar vervolgens ontredderd aan te komen, al of niet overgeleverd aan de genade van familie en vrienden. Hun verhalen, getuigenissen van verwoeste levens, zijn schrijnend in hun eenvoud. In het dankwoord van Het geheime wapen verklaart de auteur dat in dit boek een fictieve familie model staat voor vele mannen, vrouwen en die in Indië het oorlogsleed aan den lijve hebben ondervonden. Met andere woorden het levensverhaal van Cas en Elvira dat zich afspeelt tegen het decor van het Nederlands koloniale verleden vertegenwoordigt het leed van vele Nederlanders . Het verhaal kent zijn start én einde in Suriname. We volgen Cas aldaar, maar ook in Nederlands-Indië en Nederland, waar hij zijn toekomstige echtgenote leert kennen. Zijn trouw aan zijn land doet hem zijn taken als militair in de KNIL, punctueel opvolgen. Na een zeer zware tijd gedurende de oorlog, hoopt Cas de rust en het geluk weer te vinden in zijn geboorteland. We krijgen een kijkje in de tijd dat Nederland, Nederlands Indië en Suriname met elkaar verweven waren. Een voor velen onbekommerde tijd totdat de oorlog uitbreekt. De geschiedkundige feiten weet Jannie De Heer moeiteloos in haar verhaal te verweven om vervolgens weer soepel over te schakelen naar de belevenissen van Cas en Elvira die in 1935 zo hoopvol in het leven stonden. Cas is gehoorzaam en plichtsbetrachting staat bij hem hoog in het vaandel, hij is trouw aan de koningin en aan het moederland. Dit breekt hem allemaal op na de oorlog tijdens de Bersiap in Indië wanneer hij tegenover de collega’s van weleer komt te staan. Hij weet niet meer wie vriend of vijand is en in wanhoop schreeuwt hij het uit tegen zijn superieuren en richt zijn pistool; ‘Als jullie me nu niet naar Holland sturen, schiet ik jullie allemaal dood.’ De leiding concludeert dat hij overspannen is en om bij te komen van de oorlogsellende stuurt men Cas met ziekteverlof naar Suriname. Zo is hij op de juiste plaats wanneer het KNIL wordt opgeheven en zijn verzoek om bij de Tris te mogen dienen wordt ingewilligd. De cirkel lijkt rond wanneer Cas na loodzware jaren het levensgeluk met zijn gezin denkt terug te vinden op zijn geboortegrond. Maar het lot laat zich niet keren. Het is vrede, Suriname heeft geen strijdtoneel meegemaakt zoals Nederlands Indië en Nederland. Maar ongelukken met wapens en munitie gebeuren overal, te wijten aan verouderd materiaal, onachtzaamheid of overmoedig negeren van veiligheidsvoorschriften. Cas’ en Elvira’s levensloop beheerst een wereld van rijke historie maar ook een heftige geschiedenis waarin drama, passie en oorlogsgeweld zijn verweven in het huwelijk van een echtpaar dat in 1935 zo hoopvol aan de toekomst begon. Het geheime wapen is veel meer dan een familieroman. In het levensverhaal van Cas en Elvira kronkelt het Nederlands koloniale verleden. Uit alles in het boek blijkt dat dat Jannie De Heer heel degelijke research heeft gedaan. Fictie en non-fictie zijn heel gedreven in mekaar verweven en schonken mij persoonlijk één van de rijkste Nederlandstalige leeservaringen van het jaar.

André Oyen
Leestip van André Oyen
Via papier de wereld rondreizen.

Titel:
Het geheime wapen
Auteur:
Janny de Heer
# pagina's:
390
Aanbevolen voor:
Aangrijpend,
Boeiend,
Kleurrijk

Gerelateerde leestips