De schoonheid van barsten
Julie Otsuka is geboren en opgegroeid in Californië. Toch is haar Japanse familieachtergrond voelbaar in haar novelles. Ook in De zwemmers sijpelt er een stukje Japans-Amerikaanse geschiedenis door.
Dit klein boekje begint met een mooie ode aan een groepje zwemmers. Ze komen elkaar regelmatig tegen in het ondergrondse zwembad. Ieder heeft zijn persoonlijke reden, maar voor allen schenkt het zwemmen een gevoel van rust, veiligheid of troost. Eén van die zwemmers is Alice. Ze heeft beginnende dementie, maar zodra ze in het water glijdt weet ze wat ze moet doen. Dit is een stukje van haar vertrouwde wereld. Tot er een barst in het zwembad komt.
“Misschien was de barst daar altijd al, lag hij alleen maar te wachten tot hij zich aan ons zou vertonen.”
Als lezer zag ik in die barst een wondermooie metafoor voor de barst in het geheugen van Alice. Sommige willen in eerste instantie de barst niet opmerken, het is een gerucht waar ze geen aandacht aan willen schenken. De barst wordt ontweken en genegeerd. Het is een probleem dat zich ondergronds afspeelt, terwijl bovengronds het leven verder gaat. Als er een volgende barst verschijnt, valt het probleem niet meer te ontkennen. Was het te vermijden? En hoe lang kan er nog gezwommen worden? Deskundigen zoeken een verklaring voor de barst, maar die is er eigenlijk niet. Het zwembad moet sluiten.
Was het de bedoeling van Julie Otsuka om een gelijkenis te zien? Ik vond het alvast confronterend en ook ontroerend, hoe een barst voor zoveel emoties kan zorgen. Blijven hopen op een oplossing of je neerleggen bij de situatie, plannen blijven maken of berusten in het lot…
Ook in de volgende hoofdstukken wist de auteur me te raken met haar schrijfstijl. De zwemmers is geen doorlopend gestructureerd verhaal, maar eerder een geheel van fragmenten en bedenkingen. Alice en haar dochter krijgen nu alle aandacht. Voor Alice is het verre verleden nog helder, maar recente gebeurtenissen vergeet ze snel. Julie Otsuka heeft dit zo mooi gebracht door middel van herhaling in de zinnen ‘ze weet nog’ en ‘ze weet niet meer’. Als lezer krijg je zo een beeld van Alice haar verleden. Het volledige verhaal moet je wel zelf samenstellen met de stukjes herinneringen. Ik had het gevoel dat ik Alice niet volledig leerde kennen, maar dat past perfect binnen de context van het verhaal. Korte flitsen naar haar eigen moeder, naar het oorlogsverleden en Japanse kampen, naar haar grote liefde, naar haar eerste dochtertje,…
Het vergeten, de barst in het geheugen, kan misschien ook wel voordelen hebben en verzachtend werken.
“Terwijl de dagen door uw vingers glippen vergeet u steeds meer. Uw vreselijke kinderjaren tijdens de oorlog. Al die mooie tuinen in Kyoto. De geur van regen in april. Wat u zo-even hebt ontbeten.”
De zwemmers vraagt tijd om alles aandachtig in je op te nemen, lees het dus zeker niet te gehaast. Hoewel dit maar een dun boekje is, 140 bladzijden, is de inhoud zeer rijk. Het leven in het verzorgingstehuis, de schuldgevoelens van de dochter, het gemis dat de man van Alice ervaart,… Er valt zoveel te vertellen over deze literaire novelle, over de schrijfstijl en de inhoud. Maar iedere lezer zal dit verhaal weer anders aanvoelen en beleven. Durf dus zeker onder de oppervlakte te kijken, durf in de diepte te duiken van dit verhaal. Deze literaire novelle verdient absoluut 4 sterren.
“Later vraagt haar moeder: ‘Had alles vroeger niet een naam?’”
