Maak kennis met het Antwerpse antiquariaat

Erik Tonen Books in de Kloosterstraat bevindt zich al sinds 1993 in Antwerpen. We kunnen dus met relatieve zekerheid stellen dat dit antiquariaat zijn strepen in het vak en de stad wel verdiend heeft. Erik Tonen, de eigenaar, vertelt me ook dat een van de vroegste boeken die hij zich nog herinnert een luxe-uitgave was over de wereldtentoonstelling in Antwerpen van 1894.

Nog steeds kan je in zijn winkel een grote collectie Antwerpiana vinden. Daarnaast specialiseert Eriks boekhandel zich in antieke boeken en de betere kunstboeken. Een van zijn meest gegeerde kleinoodjes op het moment is dan ook een bijzondere uitgave van Le goût du bonheur (1970), een wondermooi boek over Pablo Picasso waarin zestig prachtige tekening van de Spaanse kunstenaar verwerkt zijn. Het misstaat dan zeker niet dat je bij Erik Tonen Books ook terecht kunt voor allerhande mooie kunstposters en postkaarten zoals die van de Red Starline of Jayne Mansfield.

Uiteraard is Erik Tonen zelf een verwoed lezer en zijn favoriete auteur is vanzelfsprekend een Antwerpenaar. Eriks leestip voor jullie is dan ook Villa des Roses van Willem Elsschot. Een echte klassieker uit de Belgische literatuur.

Toen ik naar dit mooie antiquariaat op het al even mooie Hendrik Conscienceplein belde kreeg ik eigenaar René Franken aan de lijn. De naam Demian komt volgens René van de gelijknamige roman van Herman Hesse. Aanvankelijk bestond een groot deel van het winkelaanbod ook uit Duitstalige literatuur, maar net als Emil Sinclair in het boek Demian heeft ook de winkel een ontwikkeling doorgemaakt en ligt de focus al jaren breder. Bij Demian vindt je vooral werken uit de 20^ste eeuw terug; de kasten staan er vol boeken over literatuur, kunst, filosofie en fotografie en er is een tussenverdieping gewijd aan poëzie.

Demian is van vele markten thuis. Op de eerste verdieping er een ruimte voor literaire exposities die al sinds 1995 in de winkel worden georganiseerd. De mannen van Demian (vanaf 2016 versterkt Joost Decorte de winkel) beheren zelf ook een uitgeverij, van kleinschalige en veelal bibliofiele uitgaven, en houden zich ook bezig met literaire archieven. In de winkel vindt je dus vaak ook speciale archivalia terug zoals handschriften, brieven, foto's en dergelijke. Dat is ook waarom René me het antwoord schuldig moet blijven wanneer ik hem naar het meest speciale boek in zijn collectie vraag. Hij geeft vooral de voorkeur aan het onontgonnen terrein, daar valt nog veel te ontdekken en dat blijft leerzaam.

Dat willen bijleren uit zich ook in René’s leesvoorkeuren. Hij leest naast literatuur ook graag over literatuur. Hij tipt voor jullie Andermans Wegen van K. Schippers; een boek waarin biografie op een speelse wijze is verweven met de beleving van literatuur en kunst.

Wanneer je hoort dat MERS staat voor Media Expert Research System denk je misschien niet meteen aan een boekhandel. Het is echter wel de media-expertise die Lukas Tessens in zijn gelijknamig consultancybureau bezigt die hem al in 2003 in staat stelde om als een van de eersten een digitaal antiquariaat te openen. Een winkel kan je dus niet gaan bezoeken, maar als je weet dat Lukas zelf al duizend boeken in zijn bureau heeft staan (de overige zesduizend vond mevrouw Tessens wat veel om in huis te stockeren) dan weet je ook dat er in ieder geval voldoende te snuisteren valt bij MERS.

Zeker geschiedenisliefhebbers kunnen er hun hart ophalen. MERS specialiseert zich immers in boeken over Congo en de geschiedenis van West-Europa tussen 1750 en 1917. Een van die historische werken die, helaas voor andere schattenjagers, net verkocht was toen ik belde, is een verzameling bulletins van de Societé Belge de Géographie uit 1877. Maar je hoeft niet te wanhopen. Er valt nog veel meer te ontdekken in de uitgebreide collectie en ook etsen en posters kan je bij MERS op de kop tikken.

Lukas Tessens gaf me misschien wel de meest actuele leestip van alle mensen met wie ik belde. Hij heeft graag het boek No Trespassing (Verboden toegang) van Cornelis Bakker gelezen. Een boek dat bespreekt hoe mensen omgaan met hun eigen territorium.

Bij Panoply Books & Records kreeg ik winkeluitbater Robin Vloeberghs aan de lijn. Ook hij stond me met veel enthousiasme te woord. De naam van zijn handel duidt misschien wel op de droom van ieder antiquariaat. Het komt namelijk uit het Oud-Grieks en verwees toen naar de volledige uitrusting van de Spartanen. Nu betekent panoplie echter: een volledige verzameling. Robin verduidelijkt meteen dat hij niet beweert die te hebben, maar het streven ernaar is wel een belangrijke stuwkracht voor zijn passie.

Bij Panoply onderhouden ze naar eigen zeggen een eclectische collectie. Over alles vind je wel iets terug, maar als je graag wilt weten waar de mannen achter de toonbank zelf in geïnteresseerd zijn, dan moet je gewoon in de etalage kijken. Hier zie je vaak boeken over drugs, alternatieve comics, graphic novels of misschien wel platen van de Beach Boys. Over het algemeen zijn ze in de winkel wel geïnteresseerd in alles en Robin omschrijft het opendoen van elke nieuwe doos als een ontdekkingstocht. Zo vonden ze onlangs mooie strips van Giraus Moebius en exemplaren van het uiterst zeldzame Visionaire magazine. Maar zoals de naam van de winkel al verklapte is Panoply ook veel platen rijk. Een van de bijzonderste van het moment vond Robin toch een van de Griekse componist Xenakis uit de Silver Lines Classics collectie van Philips.

Robins boekentip stond ook een hele tijd in de etalage van de winkel. Voor u koos hij het apocalyptische maffia-verhaal van de Indiase auteur Vikram Chandra met de naam Godenspelen.

Ook Walter Van Den Bergh heeft een sterke band met Antwerpen die hij graag tot uiting brengt binnen zijn Antiquariaat. De naam Tanchelmus is immers afkomstig van Tanchelyn, een Antwerpse figuur die in de 12^de eeuw reageerde tegen de kerk. In 1115 werd hij uiteindelijk als ketter vermoord door Sint-Norbertus, waardoor je hem als je goed zoekt nog vaak kunt terugvinden onder diens voet, bijvoorbeeld op het schilderij van P.P. Rubens.

Walter Van Den Bergh heeft dan ook een passie voor heemkunde. Over dit onderwerp staan er rond de tienduizend werken op de planken in Tanchelmus. Daarnaast kan je ook veel geschiedeniswerken, werken uit allerhande wetenschappelijke en kunstdisciplines en zeer oude werken uit de 16^de en 17^de terugvinden. Naast boeken herbergt Tanchelmus onder andere grafische werken, waaronder die van COBRA-kunstenaars zoals Karel Appel, oude landkaarten, en monogrammen uit de heraldiek. Uit zo’n collectie kon Walter dan ook onmogelijk een favoriet kiezen (eigenlijk was dit het antwoord van iedereen die ik aan de lijn kreeg, maar bij de meesten kreeg ik er uiteindelijk toch een keuze uit gesleurd).

De interesse voor geschiedenis komt ook terug in de leestip die Walter met jullie wilt delen. Hij raadt jullie Emilie Beyns of Het heilig zwijgen van Clem Schouwenaars aan. Dit is een romancyclus over intriges en fascisme in Antwerpen voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog.

De Slegte is een naam die in Antwerpen eigenlijk niet al te veel inleiding behoeft. De Slegte is een rasechte boekenvakker met een grote aanbieding nieuwe en tweedehandsboeken en daarnaast ook een prachtig antiquariaat. In Antwerpen beheert Kris Landuyt het antiquariaat voor.

Hij omschrijft de collectie die de boekenplanken siert als een zeer brede verzameling; van Plantijnse drukken tot moderne bibliofilie en alles daartussen. Al ligt het zwaartepunt op literatuur, kunst en de relatie daartussen, toch eigenlijk komt elk interessant werk in aanmerking bij De Slegte. Belangrijk voor Landuyt is dat het ook altijd om het boek zelf, het boek als object draait. Boeken moeten net iets meer dan de gewone uitgave hebben, zodat je naast aangenaam leesvoer ook een uniek stuk in je bezit hebt. Als voorbeeld gaf Kris een boek dat hij twintig jaar geleden verkocht, maar dat nog steeds in zijn geheugen gegrift staat: Paul Van Ostaijens eigen exemplaar van Bezette Stad waar hij voor zijn geliefde Emmeke een opdracht in schreef op het moment waarop hij Berlijn, en dus ook haar, verlaat om terug te keren naar Antwerpen. Zulke persoonlijke opdrachten staan ook in de verzameling boeken uit de bibliotheek van Jef Geeraerts die Kris nu aan het sorteren en beschrijven is. Het is die combinatie van boek én emotie die literatuurgeschiedenis levend maakt.

Als lezer is Kris Landuyt zelf enorme fan van de Britse auteur Robert Macfarlane. Hij tipt daarom voor jullie het boek Verloren Woorden. Hierin staan prachtig geïllustreerde gedichten over dieren wie als woord uit het jeugdwoordenboek dreigden te verdwijnen. Zowel het Engelse origineel (Lost Words) als de Nederlandse vertaling zijn een ware aanrader.

Benjamin Heirbaut