Interview met Samira Harmach, auteur van "Gedwongen, gevlucht, verstoten...maar vrij!"

Wie schuilt er achter Samira?

Samira is eigenlijk een overlever. Ik ga goedlachs door het leven, ik maak graag plezier maar ik ben ook iemand die graag veel wil geven. Als je mensen gelukkig kan maken, waarom niet? Door de jaren heen heb ik beseft dat ik het verkeerd deed omdat ik geen grenzen kende. Ik ben nu terug mezelf aan het leren kennen. Ik dacht dat ik wist wie ik was maar ik moet nog veel leren over mezelf. Als Marokkaans meisje moet je altijd zorgen voor een ander. Ik heb thuis altijd geleerd de ander op de eerste plaats te zetten en mezelf weg te cijferen. Ik bedroog en beloog mezelf door een ander te “pleasen”. Ik leer nu aan mijn dochter dat juist niet te doen en eerst aan zichzelf te denken.

Wat is de kernboodschap van je boek?

Blijf niet bij de pakken zitten! Als ik het kan, kan een ander het ook. We dragen allemaal een zware rugzak en eigenlijk is de boodschap om zoveel mogelijk slechte stenen uit de rugzak te werpen en er diamantjes in te steken. Maak leuke herinneringen. Probeer het negatieve weg te gooien. Het is oké om te huilen, in je bed te kruipen, wijn te drinken maar herpak je. Blijf niet hangen in een slachtofferrol. Praat met elkaar en heb respect voor elkaar. Geef geen commentaar op elkaar. Laat iedereen zijn wie ze willen zijn.

Waarom wil je met dit verhaal naar buiten komen?

Om de cirkel te doorbreken. Er zijn mensen die generatie op generatie hun kinderen niet gelukkig maken door halsstarrig vast te houden aan tradities. Hierdoor wordt het leven van veel meisjes beperkt. Als mama zijnde, had ik ook 'een triestige madam' kunnen zijn die studeren niet nodig vond voor mijn dochter, 'want ze zou toch jong trouwen'. Maar dat wilde ik niet, die cirkel wilde ik doorbreken. Ik heb deze boodschap aan mijn dochter meegegeven maar de maatschappij is vaak nog niet mee. Misschien dat er door mijn boek meer beweging in komt. Of dat ze een film maken over dit onderwerp, over hoe veel Marokkaanse vrouwen leven. Veel mensen weten niets van onze cultuur. Waarom zijn die meisjes op school luidruchtig? Omdat ze dan vrij zijn en zichzelf kunnen zijn. Ze krijgen thuis geen aandacht dus vragen ze die op school of op straat. Daar kunnen ze gek doen, als ze thuis niet mogen zeggen wat ze willen zeggen.

De titel van je boek is krachtig en suggestief: “Gedwongen, gevlucht, verstoten maar vrij”. Wat betekent de titel voor jou persoonlijk?

Als kind ben ik heel mijn leven gedwongen geweest om in het gareel van mijn ouders te lopen. Ik ben van thuis weggevlucht, maar nog steeds ben ik gedwongen om te blijven vechten, te blijven werken en niet op te geven. Ik voel me verstoten door mijn familie, dat zegt genoeg. Het is ook mijn grootste angst om afgewezen te worden, maar ik ben wel vrij. Dat is het belangrijkste. Al ben ik in mijn hart nog niet helemaal vrij. Het blijft vechten voor wie ik wil zijn en wat ik wil bereiken. Ik heb door mijn verleden veel complexen en mensen zien niet wat er achter deze façade schuilgaat.

Het boek behandelt het breken met familietradities. Kan je me vertellen over de uitdagingen die je hebt ervaren bij het nemen van deze beslissingen?

Ik heb nooit op voorhand bedacht om te breken met de familietradities. Het is impulsief gebeurd. Toen ik hoorde dat ik moest trouwen met een lelijke man die ik niet eens kende kreeg ik een paniekaanval en ben puur uit adrenaline direct vertrokken. Ik had er nooit over nagedacht maar Ik wou niet eindigen zoals andere Marokkaanse meisjes die ook gevlucht zijn en die dan met hangende pootjes terugkomen wegens geldgebrek en zich dan toch laten uithuwelijken. Op hun trouwfeest zie je geen brede glimlach maar tranen, dat zag ik echt niet zitten. Nu ik zelf mama ben begrijp ik het echt nog minder, want ik kijk op naar mijn dochter, naar wie en hoe ze is en wil haar nooit aandoen wat ik zelf heb meegemaakt.

Hoe heeft het schrijven van dit boek je geholpen om je gevoelens en ervaringen op een dieper niveau te begrijpen en verwerken?

Mijn boek was mijn eigen verhaal, antwoorden gaf het niet. Ik heb pas meer antwoorden gekregen toen ik na het schrijven naar Marokko ben geweest, dat heeft geholpen in het verwerkingsproces. Dat mijn tante bevestigde dat het niet mijn fout was en dat ik welkom was. Door die warme verwelkoming door mijn neven en tante heb ik beseft dat ik geen schuld trof. Het is voor mij ook heel belangrijk geweest dat ik daar afscheid kon nemen. Toen mijn grootouders stierven mocht ik niet mee naar de begrafenis, dat was de hel. Ik ben nooit naar de begraafplaats mogen gaan van mijn oma en opa. Ik was jaloers op mijn nichten die wel mee mochten. Maar de nichten die toen pronkten zijn nu ongelukkig. Ik ben in ieder geval dood voor hen, ze kennen me niet.

Welke boodschap wil je overbrengen aan lezers die mogelijk vergelijkbare obstakels tegenkomen in hun zoektocht naar vrijheid?

Niet opgeven! Het verschil is dat er nu ook meer instanties zijn en je gemakkelijker kan gaan praten zonder dat je problemen krijgt. Je krijgt sneller hulp op alle vlakken. Ik moest overleven in een geleend tentje in West-Vlaanderen en drie jobs combineren. Er zijn nu mogelijkheden genoeg om hulp te vinden en krijgen.

Heb je gemerkt dat het delen van je verhaal veranderingen heeft teweeggebracht, zowel bij jou als in de manier waarop anderen je benaderen?

Nee niet veel. Mensen praten er niet over. Ik heb wel mailtjes gekregen van vrouwen die zich herkennen in mijn verhaal maar meer is er niet veranderd. Wat ik wel mooi vond is dat ik van een 75- jarige vrouw te horen kreeg dat ze dankzij mijn boek in therapie wil gaan nu. Dat vind ik wel een mooi compliment.

Hoe lang deed je over het schrijven van je boek?

Ik heb er zes jaar over gedaan om tot een volledig boek te komen en dan heb ik het door een echte auteur laten lezen. Ik schreef in spreektaal en hij heeft het verbeterd. Ik heb ook direct een uitgever gevonden, uitgeverij Houtekiet was meteen mee met het verhaal.

Heb je nog plannen voor een volgend boek?

Ooit wil ik een tweede boek schrijven maar dan ongecensureerd. Ik ben wel bang dat ik dan zal moeten vluchten, dat ik België zal moeten verlaten voor mijn eigen veiligheid. Ik wil het eigenlijk wel respectvol schrijven maar gaan ze het dan aanvaarden? Ik denk dat een film beter toekomstmateriaal is, een film komt meer binnen bij de mensen. Een film over uithuwelijken of hoe een kind in deze cultuur opgevoed wordt, bestaat niet. Weet je dat Marokkaanse mannen ook uitgehuwelijkt worden en dat homo’s taboe zijn? Die kunnen niet uit de kast komen hoor. Die moeten dan huwen en worden ongelukkig omdat ze zich niet mogen outen. Er is zoveel taboe in deze cultuur, nog steeds!

Om te eindigen Samira, hoe gaat het nu met jou?

Goed. Al is het contact met mijn tante in Marokko opnieuw verbroken. Ze moest kiezen tussen mij en de familie en als ze koos voor mij moest ze haar huis verlaten en werd ze uit de familie gezet. Ik heb nog een aantal keer met haar gebeld en geprobeerd, maar begrijp haar beslissing om te breken met mij. Ze is arm dus ze heeft geen keuze eigenlijk, maar ik heb hier veel verdriet over gehad. Nu ben ik terug alleen met mijn mooie dochter, samen redden we ons wel!