Interview met Ricardo Anemaet, bezieler van Gedichten uit Zurenborg
Door Annika Cannaerts
Gedichten uit Zurenborg is een mooie bundel, met de Dageraadplaats, het sfeervolle hart van Zurenborg, op de cover. Als je rondwandelt in deze bijzondere wijk, ontdek je er ook verrassend veel raamgedichten. Wijkdichter en bezieler van het hele project is Ricardo Anemaet, zelf een volbloed dichter.
De dichters van Zurenborg
Zurenborg wordt wel eens beschreven als een gezellig dorp in de stad. Veel dichters in het dorp blijkbaar?
Het begon allemaal met Herman de Coninck, die uit deze buurt komt. Hij woonde in de Cogels Osylei. Twintig jaar na zijn dood was er het idee om daar iets rond te doen. 150 buurtbewoners hingen toen een van zijn gedichten aan het raam, zodat voorbijgangers zijn oeuvre konden (her)ontdekken. Zo ontstonden de Poëzievensters, ter ere van de nagedachtenis van Herman de Coninck. In de volgende edities zijn er meer dichters bijgekomen. Ondertussen krijgen meer dan 120 gedichten een plaats op de vensters in de wijken Zurenborg en Groen Kwartier.
Hangen de dichters dan hun eigen gedichten aan het raam?
Nee, het zijn de bewoners die de poëzie aan hun raam hangen, in totaal kan je zo 120 gedichten lezen. Ze zijn geschreven door een 17-tal dichters, van wie de meeste ook uit Zurenborg komen. De raamgedichten zijn een cadeau aan de Zurenborgers, die mogen er mee doen wat ze willen, er zit geen enkele verplichting aan. Als dichter weet je ook nooit aan welk venster je gedicht zal hangen, ook voor hen is het een verrassing. Ik heb mijn eigen gedicht zo toevallig ontdekt en dat vond ik heel prettig.
Gedichten vinden steeds vaker hun plaats in de openbare ruimte en ook op het podium. Komt poëzie zo meer tot zijn recht, denk je?
Ik luister graag naar gedichten, maar lees ze liever, omdat je dan die intimiteit hebt en ook de rust en de tijd. Bij de Poëzievensters ervaar ik dat nog anders: omdat ze vaak korter zijn, lees je het in vijftien seconden en dan gebeurt er iets bijzonders. Je loopt voorbij iemands raam, staat een ogenblik stil en wordt even uit de werkelijkheid getrokken.
Poëzie gaat voor mij vooral over schoonheid, een beetje zoals de Japanse kerselaar die hier heel even bloeit in de lente. Terwijl je kijkt, vergeet je voor een ogenblik de realiteit, die soms lelijk is. Zo zie ik ook raampoëzie. Poëzie is voor mij dus vooral een schoonheidservaring, maar ook een andere manier om naar de werkelijkheid te kijken.
Bestaat er ook een wandeling langs alle raamgedichten?
Nee, ik vind het net leuk dat je ze per ongeluk tegenkomt en ontdekt. Als je zo’n wandeling organiseert ga je voorbij aan dat toeval. Dan krijg je ook vragen als ‘Mijnheer, kun je dat gedicht eens uitleggen voor mij’? en daar doen we niet aan. De bloesem van de Japanse kers moet je ook niet willen begrijpen, ernaar kijken en ervaren wat de woorden oproepen, dat is genoeg. Net zoals bij muziek bijvoorbeeld, kan je geraakt worden door poëzie, en dat kan je ook niet verklaren.
Je verzamelde alle gedichten in het boek Gedichten uit Zurenborg, een pareltje, vind ik. Ook Johanna Pas, die recent overleden is, kreeg er een plaats.
Ja, Ze schreef mooie, verstilde gedichten. Een groot verlies.
Jij selecteert de gedichten en stelt de bundel samen. Wat is voor jou een goed gedicht?
Ik moet wel een selectie doorvoeren. Het is bijvoorbeeld niet zo dat je meteen een goed gedicht hebt als je maar diep genoeg in je eigen ziel en treurigheid kijkt en dat opschrijft.
Het thema is volledig vrij, de enige restrictie is dat de gedichten niet langer zijn dan 20 regels en ik wil liever geen politieke of activistische poëzie. Daar zijn andere kanalen voor. Ik ben wel een geëngageerd mens, maar geen geëngageerde dichter, daar dient poëzie niet voor, vind ik. Het moet mij raken voor ik er iets mee kan. Ik schreef een gedicht over de 17-jarige Russische soldaten, die nog kinderen zijn, en hoe het moet zijn voor hen. Niet vanuit een politiek engagement, maar omdat het mij raakt. Ik wil de wereld niet veranderen, maar beschrijven. Ik zou hem wel willen veranderen, want ik ben ontevreden over een aantal dingen, maar dan moet ik wat anders gaan doen dan gedichten schrijven.
Je bent zelf een dichter. Je gedichten gaan vaak over ontheemding?
Ik kom uit Chili en woon hier nu al 20 jaar, maar dat gevoel van ontheemding omdat je ergens anders geboren bent, voel ik wel. Ofwel ben je een bewoner ofwel een toeschouwer. Maar net omdat het je als toeschouwer neerzet, is ontheemding ook een voordeel voor een dichter. Mijn gedichten gaan daar vaak over, en parallel daarmee ook de zijnsvraag: ‘he, wat doe ik hier?’ Omdat ik ontheemd ben, heb ik veel buitenlandse poëzie gelezen en blijf ik niet alleen grasduinen in het Nederlandse taalgebied. Toen ik 18 was las ik mijn eerste gedicht, Lie Still, Sleep Becalmed, van Dylan Thomas en dat draag ik gewoon met me mee sindsdien, dat gedicht hoort bij me.
Hoe ontstaat een gedicht bij jou? En heb je goede raad voor onze stadslezers die ook aspirant-dichters zijn?
De meesten gaan meteen schrijven, maar je kan best beginnen met eerst veel gedichten te lezen. Ik begin altijd met een beeld, of meestal komen de beelden mij opzoeken. Ik probeer elke dag te schrijven door in mijn gsm losse zinnen en ideeën te noteren. Die probeer ik zo kritiekloos mogelijk op te schrijven. Al die losse gedachten of halve gedichten moeten dan even in de week liggen en pas dan ga ik echt schrijven. Ik begin nooit met de gedachte ‘Nu wil ik het hier eens over gaan hebben’. Het is eerder een intuïtief proces. Zo zag ik onlangs toevallig de Gazet van Zurenborg op straat liggen, waarin een gedicht van mij gepubliceerd is. Daar heb ik dan een gedicht over geschreven, dat dat daar gewoon op straat lag. En dat verscheen dan weer in de Gazet van Zurenborg, haha.
Nog goede raad is dat je best een zekere arrogantie mag hebben. Een dichter schrijft omdat hij vindt dat zijn gedichten de beste zijn. Als je denkt dat het niets zal worden, dan doe je het niet. Gun jezelf dus die arrogantie om te denken dat het goed is, wat je maakt.
Waar kunnen we de Gedichten uit Zurenborg, en je eigen bundel Straks zal ik de oksel van mijn geliefde kussen kopen?
Je kan het rechtstreeks bij mij kopen: poezievensters2023@hotmail.com, bij Brave New Books of bol.com.
Thuis
Ik kom nergens vandaan
ben van een schip gevallen
op een koude kade.
Meubels zal ik niet verschepen
lege kamers in onbekende plaatsen
niet verzamelen
bekende wegen nooit aflopen.
Wonen ga ik in steden
die mij blind voorkomen
geen kaart verdragen.
De grond waarvan ik eet
ligt over de wereld verspreid
een vlag is mij even vreemd
als het leven van een ander.
De routebeschrijving
heb ik weggekrast
overal kan ik leven
nooit kom ik thuis
Ricardo Anemaet
